سجده موجودات (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سجده موجودات:(يَسْجُدُ لَهُ مَن في السَّماواتِ) «سجده موجودات» سجده به معنایت ذلل، خضوع
و اظهار فروتنی است.
در
قرآن مجید در آيات مختلف سخن از سجود عمومى موجودات
جهان و همچنين
تسبیح و حمد و صلاة (
نماز) به ميان آمده است
و تاكيد شده كه اين عبادات چهارگانه مخصوص انسان‌ها نيست، بلكه حتى موجودات ظاهرا بی‌جان نيز در آن شركت دارند.
به گفته جمعى از محققان تمامى ذرات جهان داراى نوعى درک
و شعورند،
و به موازات آن در عالم خود،
حمد و تسبيح خدا مى‌گويند.
به موردی از کاربرد «سجده موجودات» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَن في السَّماواتِ وَ مَن في الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوابُّ وَ كَثيرٌ مِّنَ النّاسِ وَ كَثيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ وَ مَن يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِن مُّكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ) «آيا نمى‌دانى تمام كسانى كه در آسمان‌ها
و كسانى كه در زمينند براى
خدا سجده مى‌كنند؟!
و همچنين
خورشید و ماه و ستارگان
و كوه‌ها
و درختان
و جنبندگان،
و بسيارى از مردم! امّا بسيارى ابا دارند،
و فرمان
عذاب درباره آنان حتمى است؛
و هركس را
خدا خوار كند، كسى او را گرامى نخواهد داشت. خداوند هر چه را
اراده كند
و صلاح بداند انجام مى‌دهد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: اين‌كه در آيه مورد بحث سجده را به غير عقلا از قبيل خورشيد
و ماه
و ستارگان
و كوه‌ها نسبت داده، خود دليل بر اين است كه مراد از آن، سجده تكوينى است، نه سجده تشريعى
و تكليفى.
و سجده تكوينى عبارت است از تذلل
و اظهار كوچكى در مقابل
عزت و كبريايى خداى عزوجل،
و در تحت
قهر و سلطنت او.
و لازمه آن اين است كه كلمه من در جمله
(مَنْ في الْأَرْضِ) شامل نوع
انسان، از
مؤمن و کافر، بشود چون در سجده تكوينى
و تذلل وجودى، استثنايى نيست.
و اگر در زمره سجده كنندگان خود آسمان
و زمين را نام نبرد، با اين‌كه حكم سجده تكوينى شامل آن‌ها نيز هست، مى‌فهماند كه معناى كلام اين است كه مخلوقات علوى
و سفلى چه آن‌ها كه
عقل دارند
و چه آن‌ها كه ندارند، در وجودشان خاضع
و متذلل در برابر عزت
و كبريايى خدايند،
و مدام با هستى خود به طور تكوين
و اضطرار سجده مى‌كنند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «سجده موجودات»، ج۲، ص ۳۱۱.
