روح النجاة و عین الحیاة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روح النجاة و عین الحیاة حاشیه
آخوند محمد کاظم خراسانی (م ۱۳۲۹ ق) بر کتاب
نجاة العباد،
شیخ محمد حسن نجفی، مشهور به صاحب جواهر می‌باشد که
شیخ حسن علی قطیفی (م ۱۳۳۴ ق)، حواشی آخوند را وارد متن کرده و کتاب را تلخیص نموده و نام کتابی که به دست آمده را روح النجاة و عین الحیاة گذاشته است.
شیخ
حسن علی بدر قطیفیفقیه اصولی،
ادیب و شاعر دانش مند، ازتربیت یافتگان حوزه
نجف اشرف و از شاگردان
آخوند خراسانی است. آخوند از او در تقریظی که بر روح النجاة و عین الحیاة نوشته، چنین تجلیل کرده است: عماد الاعلام، سناد الفضلاء العظام، فخر المحققین و افتخار المجتهدین المدققین، صاحب الفضل الجلی، الشیخ حسن علی.
شیخ حسن علی بن عبدالله بن محمد بن علی بن عیسی بن
آل بدر قطیفی نجفی، معروف به «بدر»، در حدود سال ۱۲۷۸ ق در نجف اشرف به دنیا آمد. در همان اوایل نوجوانی سایه پر مهر
پدر را از دست داد و مشکلات و گرفتاری‌ها باعث شد، نجف را به قصد موطن پدری خود یعنی
قطیفحجاز ترک کند. پس ازمدتی توقف در قطیف، شوق و علاقه فراگیری
علم و فضیلت او را باز هم به نجف اشرف رهنمون ساخت.
قطیفی در سال‌های اقامت در نجف اشرف از خرمن علم و دانش بسیاری ازبزرگان و فقهای آن حوزه کهن سال خوشه چینی کرد.
نام اساتید او چنان که در منابع مختلف آمده است چنین است:
۱. شیخ محمد نمر بن ناصر
آل عفیصان (م ۱۳۴۸ ق).
۲. شیخ عبدالله بن ناصر
آل ابی سعود (م ۱۳۴۱ ق).
۳. شیخ محمد طه نجف (م ۱۳۲۳ ق).
۴. ملا هادی تهرانی نجفی (م ۱۳۲۱ ق).
۵. آخوند محمد کاظم خراسانی (م ۱۳۲۹ ق).
ایشان از برخی بزرگان، اجازه اجتهاد و روایت داشت. نام برخی کسانی که به وی اجازه داده‌اند عبارت است از:
۱. شیخ فتح الله اصفهانی، معروف به شیخ الشریعه (م ۱۳۳۹ ق).
۲. شیخ عبدالله مازندرانی (م ۱۳۳۰ ق).
۳. شیخ محمد تقی
آل الله کاظمی تستری (م ۱۳۲۷ ق).
۴. آخوند محمد کاظم خراسانی (م ۱۳۲۹ ق).
[۲] نام برخی از کسانی که از محضر شیخ حسن علی قطیفی استفاده کرده اند چنین است:
۱. شیخ علی بن حسن خنیزی (م ۱۳۶۳ ق).
۲. شیخ منصور مرهون (م ۱۳۶۲ ق).
۳. شیخ حسین بن علی
آل حاجی قطیفی قدیحی (م ۱۳۸۷ ق).
برخی آثار علمی قطیفی عبارت است از:
۱. وسیلة المبتدئین الی فهم عبائر المنطقیین.
۲. حاشیة علی «
تهذیب المنطق».
۳. حاشیة علی «
فرائد الاصول».
۴. حاشیة علی «
کفایة الاصول».
۵. رسالة فی مسالة اصولیة.
۶. رسالة فی احکام المکاسب و التجارة.
۷. احقاق الحق و ابطال الباطل.
۸. ذکری الشیخ محمد بن ناصر
آل نمر القطیفی العوامی.
۹. روح النجاة و عین الحیاة (رساله حاضر).
۱۰. دعوة الموحدین الی حمایة الدین.
۱۱. رسالة فی وجوب اعادة الصلاة الفاسدة.
۱۲. رسالة فی وجوب تقلید الاعلم.
۱۳. شرح العمدة فی نظم الزبدة (در اصول فقه از احمد بن صالح ستری بحرانی).
۱۴. رسالة فی قضاء اولی الاعذار.
شیخ بدر قطیفی، در شعر نیز دستی داشته و اشعاری از او به جای مانده است.
آن عالم و
فقیه بزرگوار، علاوه بر مقام علمی در میدان
جهاد و مبارزه با
استعمار نیز وارد شد و در سال‌های
حکومت انگلیس بر سرزمین‌های اسلامی،
فتوا به
وجوب قیام و مبارزه داد و خود نیز فعالیت‌های زیادی علیه اجنبی انجام داد. برخی معتقد هستند درگذشت شیخ به
مرگ طبیعی نبوده است و دسیسه دشمنان او را به
شهادت رسانده است. شیخ حسن علی بدر قطیفی در سال ۱۳۳۴ ق در
کاظمین درگذشت و در روضه امامین همامین کاظمیین علیهما السلام به
خاک سپرده شد. شرح حال و آثار او در بسیاری از منابع، مآخذ و مصادر آمده است.
۱.
نجاة العباد ،
رساله عملیه شیخ محمد حسن نجفی ، مشهور به صاحب جواهر (م ۱۲۶۶ ق) بوده که مورد توجه بسیاری از
فقها و مراجع بعد از ایشان واقع شده است. از کسانی که بر این رساله حاشیه نوشته اند،
آخوند خراسانی است. نجاة العباد باحاشیه آخوند، بارها به چاپ رسیده است.
شیخ حسن علی قطیفی ، حواشی آخوند را وارد متن کرده و کتاب را تلخیص نموده و نام کتابی که به دست آمده را روح النجاة و عین الحیاة گذاشته است. این رساله، در مکتبة الآداب
بغداد در سال ۱۳۲۷ ق به چاپ رسیده است.
۲. در آغازاین چاپ متن مختصری آمده که در واقع معرفی کتاب و مؤلف آن است:
بسم الله الرحمن الرحیم
هذه الرسالة المسماة ب «روح النجاة وعین الحیاة» من تالیفات ساطع مقباس الموحدین، و مانع التباس المجتهدین، و رافع اساس الدنیا و الدین، الشیخ حسن علی ابن الشیخ عبدالله القطیفی-اید الله به دینه، و اقام به موازینه- الفها وفقالفتاوی استاذه آیة الله الکبری و حجته العظمی، من طاف الدین علیه، و سعی اهله الیه، وجثا طلابه بین یدیه، قبلة العارفین، و معتکف العاکفین، حضرة الآخوندالمولی محمد کاظم الخراسانی- ارواح عداه فداه، بل ارواح من عداه، آمین! - استخلص تعلیقاته الشریفة علی نجاة العباد، و استخلص ما یوافق نظره الشریف من متنها متحریا وفور الدلالة بالالفاظ الموجزة، فجاءت کالمعجزة سهلة المآخذعلی المقلدین، ممتنعة علی من جاراها من المجتهدین، فبرز فی میدان انداده، وقرت به عین استاذه؛ اذ هو جدول من تیار علمه وتقاه، و جذوة من نار طور هداه. متع الله المؤمنین بامثاله، آمین!
۳. آخوند خراسانی در تقریظی که بر این رساله نوشته است ضمن تجلیل از قطیفی عمل به این رساله را مجزی دانسته است. متن نوشته آخوند چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم
نظرت فی جمیع ما حرره عماد العلماء الاعلام، و سناد الفضلاء العظام، فخرالمحققین، و افتخار المجتهدین المدققین، صاحب الفضل الجلی، الشیخ حسن علی- دام علاه- فرایته علی وفق اختیاراتی، فلا باس بالعمل به، والعامل به معذورو ماجور. ان شاء الله تعالی. حرره الاحقر الجانی، محمد کاظم الخراسانی.
نرم افزار مجموعه آثار آخوند خراسانی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
