رسائل المقریزی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب رسائل المقریزی رسائل المقریزی» مجموعه رساله‌هایی است در موضوعات مختلف که توسط
تقی الدین مقریزی به
زبان عربی نگاشته شده است.
احمد بن علی بن عبد القادر بن محمد بن ابراهیم بن محمد بن تمیم بن عبد الصمد بن ابی الحسن بن عبد الصمد بن تمیم، التقی، ابو العباس بن العلاء ابن المحیوی الحسینی العبیدی البعلی الاصل، القاهری، سبط ابن الصائغ و یعرف بابن مقریزی (۷۶۶- ۸۴۵ ه) وی منسوب به یکی از محلات
شهر بعلبک که به حاره مقارزه معروف است می‌باشد. بنابراین اصالتا اهل بعلبک است. جد وی از
محدثین بزرگ بوده است. مؤلف در قاهره مدتی به تصدی برخی امور مرتبط با
قضاوت اشتغال داشته است.
مشایخ او عبارتند از: جد مادریش
شمس بن صائغ حنفی،
برهان آمدی ،
عز بن کویک ،
نجم بن رزین ،
شمس بن خشاب ،
تنوخی ،
ابن ابی شیخة ،
ابن ابی المجد ،
بلقینی ،
هیثمی ،
قرسیسی و غیره. در سفری که به
مکه برای
حج انجام داد از
نشاوری ، امیوطی،
شمس بن سکر ،
سعد الدین اسفراینی و گروهی دیگر استماع
حدیث نمود. نیز از اسنوی و اذرعی و ابو البقاء سبکی و علی بن یوسف زرندی اجازاتی دریافت نمود. از علمای
شام نیز از کسانی چون
حافظ ابو بکر بن محب ،
ابو العباس بن عز و
ناصر الدین محمد بن محمد بن داود نیز استماع حدیث نمود. مقریزی دارای آثار و تصانیف گوناگون در زمینه‌های مختلف است که از آن جمله‌اند:
درر العقود الفریدة فی تراجم الاعیان المفیدة ،
امتاع الاسماع ،
عقد الجواهر الاسفاط ، الطرفة الغریبة ،
التاریخ الکبیر المقفی ،
شذور العقود ،
المقاصد السنیة ،
تجرید التوحید ،
مجمع الفرائد و منبع الفوائد. شناخت مقریزی نسبت به
فقه ، حدیث،
نحو و آگاهی از گفتار پیشینیان و
مذاهب اهل کتاب و... اندک بوده است. وی دارای اخلاقی نیک، بسیار
متواضع ، بلند همت و دوستدار مذاکره و اهل
تهجد و... بوده است. مقریزی نسبت به
تاریخ علاقه وافری داشت، لذا در این موضوع کتب متعددی به رشته تحریر در آورده است. با این همه به
رمل نیز اشتغال داشته است.
«رسائل المقریزی» مجموعه رساله‌هایی است که در موضوعات مختلف نگاشته شده است. مقریزی در این کتاب گاه در چهره یک
مورخ ، و گاه در چهره یک
شیمیدان و در سایر موارد در چهره یک
فقیه و
محدث ظاهر می‌شود. مجموعه این رساله‌ها به ترتیب عبارتند از:
۱. التنازع و التخاصم بین بنی امیة و بنی هاشم: در این رساله به نزاع تاریخی بین دو
قبیله مذکور پرداخته شده است.
۲. تجرید التوحید: در این رساله به تفاوتهای بین
شرک و
توحید و بیان
اقسام شرک نظیر
شرک در الفاظ ، سجود برای غیر خداوند و غیره پرداخته شده است.
۳. البیان و الاعراب عمن فی ارض مصر من قبائل الاعراب: در این رساله به بررسی بطون،
عشایر ،
قبائل و...
عرب و نیز ذکر اسامی برخی قبیله‌های عربی که تا زمان خود مؤلف در
مصر و اطراف آن دارای ملک و املاک هستند پرداخته و نحوه وارد شدن اعراب جزیرة العرب به مملکت عربی بخصوص سرزمین مصر را مورد تحقیق قرار داده است.
۴. النقود القدیمة الاسلامیة: در این رساله مؤلف به بررسی
نقود (پول‌ها) رایج در
صدر اسلام و ایام
خلافت اسلامی و
عباسی پرداخته است.
۵. رسالة فی فضل آل البیت علی من عاداهم: در این قسمت ادله‌ای که ایراد کرده است تماما از کتاب
خداوند و
احادیث نبوی اتخاذ شده است.
۶. رساله المقاصد السنیة فی معرفة الاجسام المعدنیة: در این جا مقریزی همانند یک
شیمیدان ماهر مهارت خویش را در معرفی اجسام نشان می‌دهد و به شرح اقسام
معدن‌ها و
فلزها می‌پردازد.
۷. رسالة عن الامام باخبار من بارض حبشة من ملوک الاسلام.
۸. رسالة حرص النفوس الفاضلة علی بقاء الذکر.
۹. حصول الانعام و المیرفی سؤال خاتمة الخیر.
۱۰. الاشارة و الایماء الی حل لغز الماء.
۱۱- نحل عبر النحل. در این رساله به بیان ویژگی‌های
زنبور عسل از لحاظ
طبی و نیز اوصاف و اسماء آن و نیز فوائد
طبی عسل و... پرداخته شده است.
شناخت مقریزی نسبت به متقدمین بسیار اندک است، از این رو
تحریف و افتادگی‌های زیادی در مورد ایشان در کتاب رخ داده است. نسبت به وقایع اسلامی، شناخت
رجال و اسامی ایشان و نیز
جرح و تعدیل و غیره که هر یک از اسرار و محاسن
تاریخ به شمار می‌روند، اطلاعات مؤلف چندان کارشناسانه نیست.
محققین این کتاب به
میکرو فیلم آن که به شماره ۴۶۵۷ در
کتابخانه ملی پاریس ecnarF ed lanoitaN euq ehtoilbiB aLموجود است، دست یافته‌اند اما آنرا دارای افتادگی و در برخی موارد محو شدگی کلمات در کل صفحه یافته‌اند. از این رو به این نسخه اعتماد نکرده، به سراغ برخی از رساله‌های مقریزی که به چاپ رسیده‌اند رفته‌اند. کتاب با تحقیق این دو نفر اولین بار در سال ۱۴۱۹ هجری توسط دار الحدیث
مصر منتشر شده و در برنامه از آن استفاده شده است.
نرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
