ربوبیت در توحید (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توحید در ربوبیت، یعنی «
اعتقاد به اینکه تنها
خدای متعال است که می‌تواند به طور مستقل و بدون نیاز به هیچ‌گونه اذن و اجازه‌ای، در تمام شئون مخلوقات و کل
جهان تصرف کرده، آن‌ها را تدبیر و اداره کند». بر این اساس
انسان پس از آفرینش، تدبیرش به خود او واگذار نشده؛ بلکه با تدبیر الهی زندگی می‌کند. البته این بدان معنا نیست که هیچ عاملی در طول فاعلیت خدا، از چیز دیگر تأثیر نپذیرد؛ بلکه بدین معنی است که همه عوامل و علل، تابع
اراده و
تدبیر او هستند و براساس نظام سبب و مسبب، ربوبیت و
تدبر همه علل به علت العلل و مسبب الاسباب باز می‌گردد.
ربوبیت خدا، دلیل توحید و یگانگی اوست:
«وربطنا علی قلوبهم اذ قاموا فقالوا ربنا رب السمـوت والارض لن ندعوا من دونه الـهـا لقد قلنا اذا شططـا»؛
«و دل‌هايشان را محكم ساختيم در آن موقع كه قيام كردند و گفتند: «پروردگار ما، پروردگار
آسمان‌ها و زمین است هرگز غير او معبودى را نمى‌خوانيم كه اگر چنين كنيم، سخنى به گزاف گفته‌ايم».
«لـکنا هو الله ربی ولا اشرک بربی احدا»؛
«ولىّ من كسى هستم كه «اللَّه» پروردگار من است و هيچ‌كس را شريک پروردگارم قرار نمى‌دهم!».
در
قرائت مشهور کلمه (لکن) با تشدید و بدون الف وصل
قرائت شده که در هنگام
وقف بی‌حرکت خوانده می‌شود، و به طوری که گفته‌اند: اصل آن (لکن انا) بوده که همزه (انا) بعد از نقل فتحه‌اش به نون حذف شده، و دو نون در یکدیگر
ادغام گردیده که در حالت وصل با نون مشدده و با صدای بالا و بدون الف قرائت می‌شود، و در حالت وقف با الف، مانند کلمه (انا) که ضمیر
تکلم است و در حالت وصلی به صورت (ان)، یعنی الف و نون بدون همزه، و در حالت وقفی با همزه قرائت می‌شود.
در
آیه مورد بحث لفظ (ربّی) مکرر شده که در نوبت دوم از باب به کار بردن ظاهر در جای ضمیر آمده، وگرنه حق
سیاق این بود که به صورت ضمیر و به عبارت (لااشرک به احدا) آمده باشد، و از این جهت
اسم ظاهر آمده که به علت
حکم اشاره کرده باشد، چون تعلیق حکم بر وصف
علیت را می‌رساند، گویی که گفته است: (لااشرک به احدا لانه ربّی - من احدی را شریک او قرار نمی‌دهم چون او پروردگار من است) و جایز نیست کسی را شریک او بدانم، و این بیان حال هر مرد مؤمنی است که در قبال
کفار و ادعاهایی که ایشان بر خود می‌کنند، باید خاطرنشان سازد.
«قل انما ادعوا ربی ولا اشرک به احدا»؛
«بگو: من تنها پروردگارم را مى‌خوانم و هيچ‌كس را شريک او قرار نمى‌دهم!».
در این
آیه به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) امر فرموده تا وجه
عبادت خود را برای آنان بیان کند، به بیانی که
حیرت و
تعجب آنان را برطرف سازد؛ چون گفتیم از آن جناب اعمالی دیده بودند و سخنانی شنیده بودند که تا آن
روز از احدی نه دیده و نه شنیده بودند، و این تعجب وادارشان کرده بود
عمل آن جناب را حمل بر نوعی
حیله و
مکر نموده، بگویند با این
خدعه می‌خواهد بت‌های ما را از بین ببرد، تا به اغراض مادی خود برسد.
و حاصل آن بیان که چنین اثری را دارد این است که بگوید: من از آنچه می‌بینید انجام می‌دهم، هیچ مقصدی از آن مقاصد که در نظر شماست و مرا به آن متهم می‌کنید ندارم، تنها و تنها پروردگار یگانه‌ام را می‌خوانم، و احدی را شریک او نمی‌گیرم، و عبادت انسان نسبت به کسی که او را پروردگار خود شناخته چیزی نیست که مورد ملامت و تعجب قرار گیرد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ربوبیت در توحید».
