ذکر خدا به پهلو (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله به بررسی
ذکر خدا در حالت‌های مختلف
انسان بحث و بررسی می‌پردازد.
... لایـت لاولی الالبـب• الذین یذکرون الله قیـما وقعودا وعلی جنوبهم...
«مسلما در
آفرینش آسمان‌ها و
زمین و آمد و رفت
شب و
روز، نشانه‌های (روشنی) برای صاحبان خرد و
عقل است. همان‌ها که
خدا را در حال ایستادن و نشستن و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند، و در اسرار آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند، (و می‌گویند) بار الها این را بیهوده نیافریده‌ای، منزهی تو، ما را از
عذاب آتش نگاه دار».
آیات قرآن تنها برای خواندن نیست، بلکه برای
فهم و درک مردم نازل شده و
تلاوت و خواندن آیات مقدمه‌ای است، برای اندیشیدن، لذا در
آیه فوق نخست اشاره به
عظمت آفرینش آسمان و
زمین کرده و می‌گوید: (در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و شد
شب و
روز نشانه‌های روشنی برای صاحبان خرد و اندیشمندان است (ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب).
و به این ترتیب مردم را به اندیشه در این آفرینش بزرگ جلب و جذب می‌کند، تا هر کس به اندازه پیمانه
استعداد و تفکرش از این اقیانوس بیکران. سهمی ببرد و از سرچشمه صاف اسرار آفرینش سیراب گردد. و براستی، جهان آفرینش، و نقشه‌ای بدیع و طرح‌های زیبا و دل‌انگیز آن و نظامات خیره کننده‌ای که بر آنها
حکومت می‌کند کتاب فوق‌العاده بزرگی است که هر حرف و کلمه آن
دلیل بسیار روشن، بر وجود و یکتائی آفریدگار جهان است.
فاذا قضیتم الصلوة فاذکروا الله قیـما وقعودا وعلی جنوبکم...
«و هنگامی که
نماز را به پایان رسانیدید
خدا را یاد کنید در حال ایستادن و نشستن و به هنگامی که به پهلو خوابیده‌اید، و هر گاه
آرامش یافتید (و حالت
خوف زایل گشت) نماز را (به صورت معمول) انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینی برای مؤمنان است».
منظور از یاد خدا در حال
قیام و قعود و بر پهلو خوابیدن، ممکن است همان حالات استراحت در فاصله‌هائی که در
میدان جنگ واقع می‌شود باشد و نیز ممکن است به معنی حالات مختلف جنگی که سربازان گاهی در حال ایستادن و زمانی نشستن و زمانی به پهلو خوابیدن، سلاح‌های مختلف جنگی از جمله وسیله تیراندازی را بکار می‌برند، بوده باشد.
آیه فوق در
حقیقت اشاره به یک دستور مهم اسلامی است، که معنی نماز خواندن در اوقات معین این نیست که در سایر حالات
انسان از خدا
غافل بماند بلکه، نماز یک دستور انضباطی است که
روح توجه به پروردگار را در انسان زنده می‌کند و می‌تواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در میدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ. آیه فوق در روایات متعددی به کیفیت نماز گزاردن بیماران تفسیر شده که اگر بتوانند ایستاده و اگر نتوانند نشسته و اگر باز نتوانند به پهلو بخوابند و نماز را بجا آورند، این تفسیر در
حقیقت یکنوع تعمیم و توسعه در معنی آیه است اگر چه
آیه مخصوص به این مورد نیست.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۴۶، برگرفته از مقاله «ذکر خدا به پهلو».
