دَبّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَبّ (به فتح دال و باء مشدد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای آرام راه رفتن و
حرکت خفیف در
حیوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود.
از مشتقات آن در
نهج البلاغه مانند:
دَبیب (به فتح دال و کسر باء) به همان معنا می‌باشد.
دَابَّه (به فتح دال و سکون همزه و باء مشدد و مفتوح) که آن را به اعتبار راه رفتن
جنبنده معنى كرده‌اند.
از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.
دَبّ و دبيب به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود.
در
صحاح گويد: هر راه رونده بر روى زمين دابّه است.
دابّه را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
علم خدا فرموده:
«وَ لا يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ، وَ لا نُجومِ السَّماءِ... وَ لا دَبيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَ لا مَقيلُ الذَّرِّ في اللَّيْلَةِ الظَّلْماءِ.» «از
خدا پنهان نمى‌ماند
عدد قطره‌هاى باران و نه
عدد ستارگان
آسمان و نه
حرکت مورچه بر روى
سنگ صاف (كه كاملاً غير محسوس است) و نه استراحت‌گاه مورچه ريز در
شب تاریک.»
درباره
عیسی (علی‌نبینا‌و‌آله‌و‌علیه‌السلام) فرموده:
«لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ وَ لا وَلَدٌ يَحْزُنُهُ... دابَّتُهُ رِجْلاهُ وَ خادِمُهُ يَداهُ.» «نه زنى داشت كه به
فتنه‌اش اندازد و نه فرزندى كه غمگينش كند، مركب او دو پايش و
خادم او دو دستش بود.»
در
وصف منافقان فرموده:
«قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ وَ صِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ يَمْشونَ الْخَفاءَ وَ يَدِبّونَ الضَّراءَ.» «قلوبشان مريض و چهره‌هايشان با
طراوت است، حركت مى‌كنند حركت مخفيانه و
سرایت مى‌كنند مانند سرايت
مرض در بدن.»
از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دبّ»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.
