دلایل انتاج اشکال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دلایل انتاج اشکال، از
اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه
قیاس می‌باشد.
دلایل انتاج اشکال، از
اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه
قیاس می‌باشد.
در ميان اشکال چهارگانه
قیاس اقترانی حملی يا
شرطی، تنها
شکل اول، بيّن اللزوم و بديهى الانتاج است، ولى اشکال ديگر چنين نيستند.
شکل اول به گونه‌ای است که چون
صغرا و
کبرا را به کسى بدهند به سهولت و بدون زحمت،
نتیجه را کشف مى‌کند و در صحت نتيجه، ترديدى روا نمى‌دارد؛ به همين سبب، شکل اول را «قياس کامل» (يعني قياسي که به نفس خود بيّن است) و «سياق اتم» ناميده‌اند. شکل اول به اشکال ديگر نيازي ندارد، در حالى که اشکال ديگر همه براى اثبات بدان محتاج‌اند.
شکل دوم از چند طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق
برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از
عکس صغرا (فقط در ضرب دوم) ؛
۳. با استفاده از
عکس کبرا (در ضرب اوّل و سوّم) ؛
۴. به دليل
افتراض (فقط در ضرب سوّم) ؛
شکل سوم نيز از اين طرق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در چهار ضرب اوّل اين شکل) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل و پنجم) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب سوّم، چهارم و پنجم) .
شکل چهارم به شش طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در پنج ضرب اوّل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در ضرب سوّم، چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابر اينکه
سالبه جزئیه قابل
انعکاس باشد) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل، و دوّم، و چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابراين‌که سالبه جزئيه قابل انعکاس باشد) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب دوّم و پنجم) ؛
۵. به دليل
عکس ترتیب، يعني جابه‌جا کردن صغرا و کبرا (در ضرب اوّل، دوّم، سوّم و هشتم) ؛
۶. با استفاده از عکس صغرا و کبرا (در ضرب چهارم و پنجم) .
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «دلایل انتاج اشکال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۶.
