دائمه مطلقه با مشروطه خاصه در شکل دوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

دائمه مطلقه با مشروطه خاصه در شکل دوم، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم است.

---

«قیاس مختلط» قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم عبارت است از: اختلاط قضیه دائمه مطلقه (صغرا) با مشروطه خاصه (کبرا).

---

بعضی از منطق‌دانان شیوه‌های استخراج نتایج قضایای موجهه شکل دوم را در چهار قاعده منضبط کرده‌اند:
۱. قاعده اول: اگر یکی از دو مقدمه قیاس، ضروریه یا دائمه باشد نتیجه، دائمه مطلقه خواهد بود.
۲. قاعده دوم: هر گاه هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد اگر صغرا به قید «لاضرورت» و «لادوام» مقیّد نباشد عین جهتی که در صغرا موجود است به نتیجه نقل می‌شود.
۳. قاعده سوم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا مرکب، یعنی مقیّد به «لادوام» یا «لاضرورت» باشد، قید، اسقاط و بقیه جهت از صغرا به نتیجه منتقل می‌شود.
۴. قاعده چهارم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا دارای هر گونه ضرورت غیر دائمه، یعنی ضرورت وصفیه یا وقتیه باشد، ضرورت، اسقاط و نتیجه به بقیه آن جهت موجَّه می‌شود.
بنابراین، نتیجه حاصل از اختلاط دائمه مطلقه با مشروطه خاصه، طبق قاعده اول، دائمه مطلقه خواهد بود؛ مثال: هر انسانی دائماً حیوان است و بالضروره هیچ سنگی تا وقتی سنگ است حیوان نیست، نه همیشه؛ پس دائماً هیچ انسانی سنگ نیست.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---