• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَلاق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَلاق (به فتح خاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای نصیب و بهره است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: اَخلاق (به فتح الف) به معنای کهنه شدن و کهنه کردن و اِخْلیلاق (به کسر الف و سکون خاء) به معنای خلیق و لایق و آماده شدن، خَلائق (به فتح خاء) هم جمع خَلق (بر وزن عقل) و هم جمع خلق آمده است.



خَلاق به معنای نصیب و بهره آمده است. اَخلاق به معنای کهنه شدن و کهنه کردن، لازم و متعدی هر دو آمده است. اِخلیلاق به معنای خلیق و لایق و آماده شدن است. «اخلولق السحاب: استوی و صار خلیقا ان یمطر» آن فقط یکبار در نهج آمده است. خَلائق هم جمع خلق (بر وزن عقل) و هم جمع خلق آمده است.


خَلاق به معنای نصیب و بهره چنانکه در خطبه ۸۳ آمده است. «وَخَلَّفَ لَكُمْ عِبَراً مِنْ آثَارِ الْمَاضِينَ قَبْلَكُمْ، مِنْ مُسْتَمْتَعِ خَلاَقِهِمْ» (و از آثار گذشتگان برایتان عبرت‌ها ذخیره کرده، لذّت‌هایی که از دنیا بردند) (شرح‌های خطبه: )
اخلاق به معنای کهنه شدن و کهنه کردن، چنانکه امام علی (علیه‌السلام) فرموده: «إِنَّ أَخْسَرَ النَّاسِ صَفْقَةً، وَأَخْيَبَهُمْ سَعْياً، رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ فِي طَلَبِ آمَالِهِ، وَلَمْ تُسَاعِدْهُ الْمَقَادِيرُ عَلَى إِرَادَتِهِ» «زیانکارترین مردم در معامله، و ناکامترین آنها در تلاش، مردی است که بدن خود را در طلب آمالش کهنه کرده و مقدرات مانع رسیدن بخواسته‌اش شده است.» (شرح‌های حکمت: )
اِخلیلاق به معنای خلیق و لایق و آماده شدن است. «حَتَّى إِذَا اخْلَوْلَقَ الاَْجَلُ، وَاسْتَرَاحَ قَوْمٌ إِلَى الْفِتَنِ... وَلَمْ يَسْتَعْظِمُوا بَذْلَ أَنْفُسِهِمْ فِي الْحَقِّ» «تا چون اجل لائق تمام شدن شد، و قومی بسوی فتنه‌ها رفتند، بذل نفس خود را در راه حق بزرگ و لائق ندانستند.» (شرح‌های خطبه: )


واژه اِخلیلاق یک بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۶۲.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۱۵۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ج۲، ص۹۵.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۵۲، خطبه ۸۲.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۳۶، خطبه ۸۱.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۱۰، خطبه ۸۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۵۵، خطبه ۸۳.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۳۳.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۳۶.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۳۸۷.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۴۰۵.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۵۹.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۲۰.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۵۶، حکمت ۴۳۰.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۲، حکمت ۴۳۰.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۵، حکمت ۴۳۰.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۶۱.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۶۱.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۴۴۳.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۵۰۷.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۷۵.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۲۱، خطبه ۱۵۰.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۴۸، خطبه ۱۴۶.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۹، خطبه ۱۵۰.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۷، خطبه ۱۵۰.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۹۶.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۹۷.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۷۳۱.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۳۹.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۳۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خلاق»، ج۱، ص۳۶۲.    






جعبه ابزار