حکم مسجد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله به برخی از
احکام مسجد در منظر
قرآن کریم اشاره می‌شود.
تقویت مساجد و مراکز بنا شده، بر اساس
تقوا لازم است.
«... لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه...؛
هرگز در آن (
مسجد به
عبادت) نایست! آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن (به عبادت) بایستی؛ در آن، مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند؛ و
خداوند پاکیزگان را دوست دارد».
روی‌آوری خالصانه به خدا، هنگام حضور در مساجد لازم است.
«... واقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین...؛
بگو: «پروردگارم امر به
عدالت کرده است؛ و توجه خویش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوی او کنید! و او را بخوانید، در حالی که
دین (خود) را برای او خالص گردانید! (و بدانید) همان گونه که در آغاز شما را آفرید، (بار دیگر در
رستاخیز) بازمی گردید».
تعمیر و رسیدگی مؤمنان به امور مساجد لازم است.
«انما یعمر مسـجد الله من ءامن بالله والیوم الاخر...؛
مساجد خدا را تنها کسی آباد می‌کند که
ایمان به خدا و
روز قیامت آورده، و
نماز را برپا دارد، و
زکات را بپردازد، و جز از خدا نترسد؛ امید است چنین گروهی از هدایت‌یافتگان باشند».
لزوم اعراض از مساجد
ضرار از
آیات زیر استفاده می‌شود.
«والذین اتخذوا مسجدا ضرارا وکفرا وتفریقـا بین المؤمنین وارصادا لمن حارب الله ورسوله من قبل... • لا تقم فیه ابدا...؛
(گروهی دیگر از آنها) کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان (به مسلمانان)، و (تقویت)
کفر، و تفرقه افکنی میان
مؤمنان، و کمینگاه برای کسی که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود؛ آنها
سوگند یاد می‌کنند که: جز نیکی (و
خدمت)، نظری نداشته‌ایم! اما خداوند گواهی می‌دهد که آنها دروغگو هستند• هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن (به عبادت) بایستی؛ در آن، مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند؛ و خداوند
پاکیزگان را دوست دارد».
(مساجد ضرار مساجدی است که بنیان و رونق آنها بر
تفرقه، کفر و زیان رساندن به مؤمنان گذاشته شده باشد.)
توقف
جنب، در مسجد
حرام است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة... ولا جنبـا الا عابری سبیل...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال مستی به نماز نزدیک نشوید، تا بدانید چه می‌گویید! و همچنین هنگامی که جنب هستید -مگر اینکه
مسافر باشید- تا
غسل کنید. و اگر بیمارید، یا مسافر، و یا «
قضای حاجت» کرده‌اید، و یا با زنان
آمیزش جنسی داشته‌اید، و در این حال، آب (برای
وضو یا غسل) نیافتید، با
خاک پاکی
تیمم کنید! (به این طریق که) صورتها و دستهایتان را با آن
مسح نمایید. خداوند، بخشنده و آمرزنده است».
ورود
مشرکان، در مساجد
جایز نیست.
«ومن اظلم ممن منع مسـجد الله ان یذکر فیها اسمه وسعی فی خرابها اولـئک ما کان لهم ان یدخلوها...؛
کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیری کرد و سعی در ویرانی آنها نمود؟! شایسته نیست آنان، جز با
ترس و وحشت، وارد این (کانونهای عبادت) شوند. بهره آنها در
دنیا (فقط) رسوایی است و در سرای دیگر،
عذاب عظیم (الهی)».
(گفته شده: مقصود از «و من اظلم ممن منع» مشرکان‌اند.)
«یـایها الذین ءامنوا انما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هـذا...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک
مسجدالحرام شوند! و اگر از فقر می‌ترسید، خداوند هرگاه بخواهد، شما را به کرمش بی نیاز می‌سازد؛ (و از راه دیگر جبران می‌کند؛) خداوند دانا و حکیم است».
منع مردم از ذکر خدا و عبادت در مساجد حرام است.
«ومن اظلم ممن منع مسـجد الله ان یذکر فیها اسمه... لهم فی الدنیا خزی ولهم فی الاخرة عذاب عظیم؛
کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیری کرد و سعی در ویرانی آنها نمود؟! شایسته نیست آنان، جز با ترس و وحشت، وارد این (کانونهای عبادت) شوند. بهره آنها در دنیا (فقط) رسوایی است و در سرای دیگر، عذاب عظیم (الهی)».
ورود انسان مست به مسجد حرام است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال مستی به نماز نزدیک نشوید، تا بدانید چه می‌گویید! و همچنین هنگامی که جنب هستید -مگر اینکه مسافر باشید- تا غسل کنید. و اگر بیمارید، یا مسافر، و یا «قضای حاجت» کرده‌اید، و یا با زنان آمیزش جنسی داشته‌اید، و در این حال، آب (برای وضو یا غسل) نیافتید، با خاک پاکی تیمم کنید! (به این طریق که) صورتها و دستهایتان را با آن مسح نمایید. خداوند، بخشنده و آمرزنده است».
(بنا بر قولی «الصلوة» مواضع نماز که همان مساجد است، می‌باشد.)
واگذار نمودن امور مساجد، به
کافران و مشرکان حرام است.
«ما کان للمشرکین ان یعمروا مسـجد الله شـهدین علی انفسهم بالکفر...؛
مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند در حالی که به
کفر خویش گواهی می‌دهند! آنها اعمالشان نابود (و بی ارزش) شده؛ و در
آتش (
دوزخ)، جاودانه خواهند ماند».
عبادتهای شرک آلود، در مساجد حرام است.
«وان المسـجد لله فلا تدعوا مع الله احدا؛
مساجد خدا را تنها کسی آباد می‌کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده، و نماز را برپا دارد، و زکات را بپردازد، و جز از خدا نترسد؛
امید است چنین گروهی از هدایت یافتگان باشند».
تخریب مساجد حرام است.
«ومن اظلم ممن منع مسـجد الله ان یذکر فیها اسمه وسعی فی خرابها... لهم فی الدنیا خزی ولهم فی الاخرة عذاب عظیم.
برگزاری نماز، در مسجد قبا مستحب است.
«... لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه...
هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن (به عبادت) بایستی؛ در آن، مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند؛ و خداوند
پاکیزگان را دوست دارد».
(بنا بر
شان نزول آیه، مقصود از «مسجد»
مسجد قبا است.)
برگزاری نماز، در مساجد بنیان گذاشته بر
تقوا مستحب است.
«... لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه...
حضور در مساجد، با
زینت و آراستگی کاری شایسته است.
«یـبنی ءادم خذوا زینتکم عند کل مسجد...
ای فرزندان
آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از
نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی
اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد».
عبور جنب از مسجد جایز است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة... ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال
مستی به نماز نزدیک نشوید، تا بدانید چه می‌گویید! و همچنین هنگامی که جنب هستید -مگر اینکه مسافر باشید- تا غسل کنید. و اگر بیمارید، یا مسافر، و یا «قضای حاجت» کرده‌اید، و یا با زنان آمیزش جنسی داشته‌اید، و در این حال، آب (برای وضو یا غسل) نیافتید، با خاک پاکی
تیمم کنید! (به این طریق که) صورتها و دستهایتان را با آن مسح نمایید. خداوند، بخشنده و آمرزنده است».
(به گفته برخی
مفسران، مراد از «الصلاة» در آیه به قرینه «الا عابری سبیل» مساجد می‌باشد. برداشت بر این اساس است.)
جواز ساختن مسجد، بر مزار بندگان
مؤمن از آیات زیر استفاده می‌شود.
«ام حسبت ان اصحـب الکهف والرقیم کانوا من ءایـتنا عجبـا• ... قال الذین غلبوا علی امرهم لنتخذن علیهم مسجدا.
مسلما کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، ما
پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد• و اینچنین مردم را متوجه حال آنها کردیم، تا بدانند که
وعده خداوند (در مورد رستاخیز) حقّ است؛ و در پایان
جهان و قیام قیامت شکّی نیست! در آن هنگام که میان خود درباره کار خویش
نزاع داشتند، گروهی می‌گفتند: بنایی بر آنان بسازید (تا برای همیشه از نظر پنهان شوند! و از آنها
سخن نگویید که) پروردگارشان از وضع آنها آگاهتر است! ولی آنها که از رازشان آگاهی یافتند (و آن را دلیلی بر رستاخیز دیدند) گفتند: ما مسجدی در کنار (مدفن) آنها می‌سازیم (تا خاطره آنان فراموش نشود.)».
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم مسجد»
