حوزه علمیّه کربلا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حوزه علمیه کربلا از
حوزه‌های علمیه شیعه در کشور
عراق می‌باشد. با تاسیس شهر
کربلا بر اثر سکونت
شیعیان در کنار مرقد
امام حسین (علیه‌السّلام)، عالمان دینی به مرور در این شهر سکنی گزیدند و مدارس دینی ساخته شدند.
حوزه علمیه کربلا از عصر ائمه تا عصر حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نخستین دوره از حوزه علمیه کربلا به عصر ائمه شیعه می‌رسد که در آن برخی از راویان حدیث به تربیت شاگرد اقدام کرده‌اند این دوره تا عصر
غیبت کبری ادامه دارد.
«
عبدالله بن جعفر حمیری» از شاگردان و اصحاب
امام هادی (علیه‌السّلام) و
امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) و از نخستین کسانی است که در حوزه علمیه کربلا به تربیت شاگرد همت گمارده است.
این دوره پس از غیبت کبری آغاز گردید و تا
قرن یازدهم هجری امتداد یافت.
دانشمند عالیقدر رجالی «ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن عباس
نجاشی» از شاگردان
شیخ مفید و اساتید
سیدمرتضی و
شیخ طوسی از بزرگان علمای
بغداد است که در شهرهایی چون
نجف،
کوفه،
سامرا، و
بصره و کربلا به آموزش
فقه،
حدیث،
رجال، تاریخ و ادب پرداخته است. کتاب رجال او از مشهورترین کتب رجالی شیعه است.
برخی از دانشمندان حوزه علمیه کربلا:
«عماد‌الدین ابن حمزه طوسی» که از بزرگان فقه شیعه در قرن ششم هجری است در این شهر به
خاک سپرده شده و به احتمالی در کربلا حوزه درس داشته است.
«
سیدفخار موسوی» از فقهای نامدار
شیعه در قرن هفتم هجری است.
«رضی‌الدین
علی بن طاووس» از دیگر دانشمندان شیعی است که روزگاری را در حوزه عملیه کربلا سپری کرده است.
«
شهید اول شمس‌الدین محمد بن مکی»
«
ابن فهد حلی»
این دوره پربرکت‌ترین دوره از ادوار حوزه علمیه کربلا و در عین حال جنجالی‌ترین آن‌هاست در دو دوره قبل فقها و محدثین در کنار هم در کمال آرامش به فعالیت مشغول بودند و هر یک از دو مکتب شیعی به نیازهای جامعه پاسخ می‌گفتند.
در دو قرن یازدهم و دوازدهم عللی دست به دست هم داد تا مکتب اخباری رواج یابد و مکتب اصولی را تحت‌الشعاع قرار دهد از جمله: ۱ - روی کار آمدن دولت شیعی صفوی ۲ - جو علمی حاکم بر حرمین شریفین
دولت شیعی صفوی برای حفظ استقلال کشور خود می‌بایست تدابیری می‌اندیشید تا وحدت ملی را حفظ نماید و شور و حماسه عقیدتی بهترین عامل وحدت بود و یگانگی هدف را تامین می‌کرد لذا دعوت از فقهای شیعه برای هدایت جامعه نخستین طرحی بود که شاهان صفوی در پیش گرفتند و پس از چندی این منصب را به محدثین و اخباریان دادند.
در جایگرینی محدثین عواملی دخالت داشتند که از عمده آنها جو علمی حاکم بر حرمین شریفین را باید نام برد.
اشاعره و
اهل حدیث بر حوزه‌های علمی حرمین در
حجاز مسلط شده بودند و ظواهر
کتاب و
سنت و اصول
مذهب مالک و
ابن حنبل اساس فقه و فتوا بود عقیده ظاهریان یعنی حجیت ظاهر
آیات و
احادیث و مخالفت با
اجتهاد و رای و قیاس که ابوسلیمان داوود اصفهانی (متوفی ۲۷۰ ق.) و پسرش محمد بن داوود (متوفی ۲۹۷ ق.) در بغداد بنیان نهاده بعضی از علمای
مصر و
اندلس چون
ابن تیمیه و
ابن حزم آن را استوار نموده بودند در حجاز رواج داشت و بیشتر محدثین آن خطه به این رویه عقیده داشتند شیخ
محمد بن عبد‌الوهاب نجوی (۱۱۱۵ - ۱۲۰۶ ق.) و شاه ولی الله احمد بن عبدالرحیم فاروقی دهلوی (۱۱۱۰ - ۱۱۷۶ق.) تحت تاثیر همان جو علمی قرار گرفتند که اولی مکتب و فرقه وهابی را در
نجد و دومی مکتب اهل حدیث را در
هند بنیان نهاد.
«میرزا محمد استرآبادی» و شاگردش «میرزا محمد امین استرآبادی» نیز به احتمال قوی تحت تاثیر محیط حرمین بودند که طریقت اخباری را پایه‌گذاری کردند و به ترویج آن در بلاد شیعه پرداختند پس از چندی این مکتب در عراق و سواحل
خلیج فارس و
ایران توسعه یافت ایامی که مکتب اخباری به وجود آمد و رشد کرد نیاز به وحدت ملی نیز از جانب صفویان بیش ار پیش احساس گردید و این وحدت دلخواه صفویه با مکتب اجتهاد سازگار نبود چرا که در مکتب اجتهاد فقها در غیبت
امام عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) منصب رهبری جامعه را برعهده داشتند ولی با اندیشه اخباری در عین حال شور و حماسه مذهبی برانگیخته می‌شد ولی رهبری همچنان در دست شاهان باقی می‌ماند چون اخباریان خود و همه را مقلد
امامان معصوم (علیه‌السّلام) می‌دانستند ناگفته پیداست که مسایل جدید و رهبری جامعه در این طرز تفکر ندیده گرفته شده بود و شاهان صفوی این منصب را اشغال می‌کردند.
در این عصر جنگ خوارج در
بحرین رخ داد و مهاجرت علمای بحرینی به ایران و عتابات مکتب اخباری را در ایران و عراق رواج داد و با روی کار آمدن اخباریان در دولت صفوی پایه‌های این مکتب قوت گرفت حضور سید ابو علی ماجد بحرانی (متوفی ۱۰۲۸ ق.) در
شیراز و اشغال منصب شیخ‌الاسلامی نمونه‌ای از روی کار آمدن اخباریان در دولت صفوی است.
«شیخ
یوسف بحرانی» (۱۱۰۷ -۱۱۸۶ ق.)
آقا محمدباقر اصفهانی، معروف به «
وحید بهبهانی» (۱۱۱۷ - ۱۲۰۵ ق.)
ملا محمد شریف فرزند حسنعلی آملی مازندرانی
سیدمحمد مجاهد از علمای حوزه علمیه کربلا در این دوره‌اند
این دوره از قرن سیزدهم هجری شروع می‌شود و تا عصر حاضر ادامه دارد به نظر می‌رسد این دوره از حوزه علمیه کربلا با هجرت
میرزا محمدتقی شیرازی (مجدد دوم) شروع شده باشد زمانی که میرزای دوم پس از میرزای بزرگ به مرجعیت شیعیان رسید به کربلا رفت و در این حوزه بود که فتوای مشهور خود را علیه استعمار
انگلیس صادرکرد.
استعمار انگلیس ملت عراق را مجبور کرده بود تا نماینده دولت بریتانیا «سرپرستی کاکس» را به عنوان رئیس حکومت عراق بپذیرد و همه جا در همه موارد از اوامر او اطاعت کنند مردم با استفتایی نظر
مرجع تقلید و رهبر شیعیان را جویا شدند و میرزای شیرازی دوم با توجه به نقشه‌های شوم انگلیس فتوای زیر را صادر کرد: «ان المسلم لا یجوز له ان یختار غیر المسلم حاکما»
در برشماری مدارس علمیه کربلا به موارد زیر بر می‌خوریم: ۱ - مدرسه سردار حسن‌خان؛ ۲ - مدرسه صدر اعظم نوری؛ ۳ - مدرسه زینبیه؛ ۴ - مدرسه هندیه؛ ۵ - مدرسه باد کوبه - ترک؛ ۶ - مدرسه میرزا کریم شیرازی؛ ۷ - مدرسه البقعه؛ ۸ - مدرسه سلیمیه؛ ۹ - مدرسه مهدیه؛ ۱۰ - مدرسه هندیه صغری؛ ۱۱ - مدرسه ابن فهد حلی؛ ۱۲ - مدرسه مجاهد؛ ۱۳ - مدرسه شریف‌العلماء؛ ۱۴ - مدرسه بروجردی؛ ۱۵ - مدرسه امام باقر (علیه‌السّلام)؛ ۱۶ - مدرسه حسنیه؛ ۱۷ - مدرسه خطیب؛ ۱۸ - مدرسه امام صادق (علیه‌السّلام)؛ ۱۹ - مدرسه اکبریه؛.
از آیات عظام و مراجع تقلیدی که در دوره‌های اخیر در این حوزه سکنی گزیده بودند می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: ۱ -
آیة‌الله‌العظمی سیدحسین قمی ۲ -
آیة‌الله‌العظمی سیدمیرزا مهدی شیرازی ۳ -
آیة‌الله‌العظمی سیدعلی بهبهانی ۴ - آیة‌الله شیخ
محمد خطیب ۵ - آیة‌الله
سیدعبدالحسین حجت ۶ -
آیة‌الله شیخ محمدرضا اصفهانی ۷ -
آیة‌الله سیدحسن قمی ۸ - آیة‌الله شیخ
محمدعلی سیبویه ۹ - آیة‌الله‌العظمی
میرزا‌هادی خراسانی ۱۰ -
آیة‌الله‌العظمی سیدمحمد‌هادی میلانی.
مدرسین حوزه علمیه کربلا در دوره اخیر عبارت بودند از: ۱ -
آیة‌الله سیداسدالله اصفهانی ۲ - آیة‌الله
سیدکاظم مدرس ۳ - آیة‌الله شیخ محمد شاهرودی ۴ -
آیة‌الله شیخ مهدی قمی ۵ -
آیة‌الله شیخ مرتضی آشتیانی ۶ - آیة‌الله
سیدمحسن جلالی ۷ - آیة‌الله
سیدنورالدین میلانی ۸ -
آیة‌الله سیدمحمد صدر ۹ - آیة‌الله
سیدزین‌العابدین کاشانی ۱۰ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ جعفر رشتی ۱۱ - حجة‌الاسلام و المسلمین
سیدعبدالله خویی ۱۲ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ
یحیی زرندی ۱۳ - حجة‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدحسن جناب ۱۴ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ ابراهیم پاکستانی ۱۵ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ عبدالرحیم قمی ۱۶ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ
علی‌اکبر سیبویه ۱۷ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ عبدالحسن بیضایی ۱۸ - حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ موسی کلهر.
این حوزه به سبب وجود دانشمندان شیعی و متفکران اسلامی توانسته است کتاب‌ها و دایرة المعارف‌های شیعی در علوم مختلف اسلامی را نگاشته و به جهان علم تقدیم دارد برخی از آنها عبارتند از: ۱ - «المعصومین (علیه‌السّلام) من المهد الی اللحد» اثر حجة‌الاسلام و المسلمین
سیدکاظم قزوینی ۲ - «موسوعة الکلمة» اثر شهید
سیدحسن شیرازی ۳ - «دائرة المعارف» اثر حجة‌الاسلام و المسلمین شیخ
محمدحسین اعلمی ۴ - «موسوعة الامامة الکبری» اثر آیة‌الله
سیدحسن قزوینی ۵ - «موسوعة تفسیر القرآن الحکیم» اثر حجة‌الاسلام و المسلمین
سیدمحمدتقی مدرسی ۶ - «موسوعة الرجال» اثر
سیدعباس کاشانی.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه کربلا» تاریخ بازیابی، ۱۳۹۶/۰۱/۱۵.
