حق مارّه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

حق ماره،عنوان حقی برای استفاده رهگذران از درخت میوه یا زراعت می باشد.

---

حق ماره به حق رهگذر بر درخت میوه يا زراعت در خوردن از آن گفته می شود.

---

از آن در باب تجارت و اطعمه و اشربه سخن گفته‌اند.

۲.۱ - حکم حق ماره

تصرف در مال ديگرى بدون اجازه او حرام است. مواردى از اين حكم استثنا شده است، از جمله: خوردن از میوه درخت، زراعت و سبزيها براى كسى كه به طور اتفاقى از كنار آنها عبور مى‌كند، كه بنابر مشهور، بلكه اجماع ادعا شده با شرايط زير جایز است.

۲.۲ - شرایط استفاده از حق ماره

۱. منجر به افساد نگردد؛ بدين معنا كه شاخه درخت و ساقه گیاه و زراعت را نشكند، به قدر متعارف بخورد، خوردن در حدى نباشد كه بر محصول باغ و مزرعه تأثير چشمگير بگذارد. بنابر اين، چنانچه چند نفر از يك جا- هرچند اندک- بخورندو خوردن آنان نمود داشته باشد و افساد به شمار رود، جایز نخواهد بود.
۲. عبور اتفاقى باشد. بنابر اين، اگر از ابتدا به قصد خوردنمیوه درختى از آن جا بگذرد، خوردن جایز نيست. برخى اين شرط را نپذيرفته و خوردن را هرچند با قصد آن از ابتدا جایز دانسته‌اند.
۳. به خوردن بسنده كند و چيزى از محصول را با خود نبرد.
۴. باغ و زراعت فاقد ديوار و در باشد.
بنابر اين، بالا رفتن از ديوار و گشودن در باغ و مانند آن تصرف در ملک ديگرى محسوب مى‌گردد و جایز نيست، مگر آنكه شاخه درخت بيرون از ديوار باشد، كه در اين صورت خوردن از میوه آن جایز است.
۵. بنابر قول برخى، علم يا ظن به ناخشنودى صاحب باغ يا مزرعه نداشته باشد.
۶. به قول برخى، میوه و محصول چيده نشده باشد.

---

امام خمینی در این خصوص در تحریرالوسیله می‌فرماید: من مرّ بثمرة نخل‌ او شجر مجتازاً - لا قاصداً لاجل الاکل - جاز له ان یاکل منها بمقدار شبعه و حاجته؛ من دون ان یحمل منها شیئاً، و من دون افساد للاغصان او اتلاف للثمار. و الظاهر عدم الفرق بین ما کان علی الشجر او متساقطاً عنه، و الاحوط الاقتصار علی ما اذا لم یعلم کراهة المالک‌. یعنی کسی که به میوه درخت خرما یا درخت دیگری به طور گذرا عبور کند - نه آن‌که قصدش خوردن‌ آن باشد - برای او جایز است که به‌اندازه سیری و نیاز بخورد بدون آن‌که چیزی از آن را با خود بردارد و بدون آن‌که شاخه‌ها را خراب کند یا میوه‌ها را تلف نماید. و ظاهر آن است که بین میوه‌ای که به درخت باشد یا از آن افتاده باشد، فرقی نیست. و احتیاط (مستحب) آن است که به موردی که نمی‌داند مالک، کراهت دارد، اکتفا کند.
همچنین در کتاب استفتائات در پاسخ به این‌که «درباره حق‌ مارّه‌ فتوای حضرت امام چیست؟ شخصی در حال رفتن است که می‌بیند از دیوار باغ مقداری شاخه میوه بیرون ریخته؛ آیا می‌تواند مقدار کمی بخورد یا خیر؟ مرقوم داشته‌اند: بسمه تعالی، در فرض مرقوم، جایز نیست بنابر احتیاط.

---