• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حقانیت مذهب شیعه در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مذهب تشیع یگانه مذهبی است که بر سنت اصیل اسلام واقعی استوار مانده و عقیده دارد که اسلام، مکتب جامع و جاوید است و برای تمام اعمال و امور انسان برنامه دارد، مهمترین این امور رهبری جامعه بعد از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌باشد که طبق آیات قرآن کریم این ولایت و رهبری بر عهده اهل بیت پیامبر (علیهم‌السلام) می‌باشد.


شیعه دوازده امامی، یگانه مذهبی است که بر سنت اصیل اسلام واقعی استوار مانده و عقیده دارد که اسلام، مکتب جامع و جاوید است و برای تمام اعمال و اخلاق و عقاید انسان از ساده‌ترین مسایل مثل خوردن و خوابیدن گرفته تا عالی‌ترین مسایل مثل مبدأ و معاد دستور و برنامه دارد. به عقیده شیعه چنین مکتبی امکان ندارد در مساله بسیار مهم رهبری و امامت و تعیین جانشین برای پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) سکوت اختیار کند و یا انتخاب چنین منصبی را به عهده انسانهای معمولی بگذارد.

این عقیده صحیح را قرآن و سنت و عقل تایید می‌کند. در این قسمت به شواهد قرآنی بسنده و به نمونه‌هایی از آیات قرآنی اشاره می‌کنیم و تفصیل آنرا به منابع مربوطه ارجاع می‌دهیم.

۲.۱ - آیه اول

اول: آیه «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً»
[۱] مائده/سوره۵، آیه۳.    
در کنار آیه شریفه «یا ایّها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من الناس...»
[۲] مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
با توجه به شان نزول این آیات که در حجة الوداع نازل شده و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) صریحاً علی بن ابیطالب (علیه‌السلام) را به عنوان مولا و سرپرست مسلمین معرفی کردند، جای هیچ شک و تردیدی را باقی نمی‌گذارد که: حق با مذهبی است که امام منصوص را اطاعت و تبعیّت می‌کند.
در منابع مهم تفسیری ذیل این دو آیه، قراین و شواهد متعددی بر نصب حضرت علی (علیه‌السلام) وارد شده است که در این مقال نمی‌گنجد، و در این قسمت به ذکر نمونه‌ای بسنده می‌شود: جوینی در کتاب «فرائد السمطین» به اسنادی که دارد نقل می‌کند که در زمان خلافت عثمان در مسجد رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مجلسی با شرکت بیش از دویست تن از جمله سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، طلحه، زبیر، مقداد، ابوذر، حسن (علیه‌السلام) و حسین (علیه‌السلام) و ابن عباس و... تشکیل شده بود که قریش و انصار، هر یک فضایل خود را یادآور می‌شدند. علی (علیه‌السلام) کناری نشسته و ساکت بودند، جمعیت از او خواستند فضایل خود را یادآور شود. علی (علیه‌السلام) شماری از فضایل اهل بیت (علیهم‌السّلام) و فضیلت‌های خویش را بر شمرد و از آنان تصدیق و گواهی خواست و آنان گواهی دادند از جمله فرمودند: شما را به خدا سوگند می‌دهم آیا می‌دانید هنگامی که آیه: «انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکوه و هم راکعون» و آیه «ام حسبتم ان تترکوا و لمّا یعلم الله الذین جاهدوا منکم و لم یتخذوا من دون الله و لا رسوله و لا المؤمنون ولیجه»
[۳] توبه/سوره۹، آیه۱۶.    
نازل شد مردم گفتند یا رسول الله این آیه‌ها مخصوص برخی از مومنان است یا شامل همه؟ اینجا بود که خداوند پیامبرش را امر فرمود، تا سرپرستان آنان را در امور، برای آنان معرفی کند همانگونه که نماز و زکات و حج را معرفی کرده است و امر فرمود تا مرا در غدیر خم نصب کند لذا فرمود: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه اللهم وال...» در این هنگام سلمان برخاست و گفت یا رسول اللّه این چه ولایتی است؟
فرمود: همان ولایتی که من دارم...آنگاه این آیه نازل شد: «الیوم اکملت لکم...» آنگاه ابوبکر و عمر برخاستند و گفتند: یا رسول الله این آیه مخصوص علی است؟ فرمود: آری و علی و دیگر اوصیاء من تا روز قیامت. گفتند یارسول اللّه آنها را معرفی بفرما، فرمود: علی سپس فرزندم حسن و سپس حسین و...
[۴] جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسه المحمودی للطباعة والنشر، ج۱، ص۳۱۲.    

چنانکه در منابع متعدد اهل سنت از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده که فرمودند: وصی و جانشین بعد از من علی بن ابیطالب (علیه‌السلام) است و بعد از او، دو فرزندم حسن سپس حسین که نه امام دیگر از صلب حسین پی هم می‌آیند...یعنی وقتی حسین از دنیا رفت پسرش علی، بعد پسرش محمد، بعد پسرش جعفر، بعد پسرش موسی، بعد پسرش علی، بعد پسرش محمد، بعد پسرش علی، بعد حسن، سپس حجت ابن الحسن، اینها امامان دوازده گانه‌اند به تعداد نقبای بنی اسرائیل
[۵] جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، تحقیق شیخ محمد باقر محمودی، بیروت، موسسه المحمودی، چاپ اول، ۱۴۰۰ ه، ج۲، ص۱۳۴.    
[۶] سبط ابن جوزی، یوسف بن حسام‌الدین، تذکرة الخواص، بیروت، مؤسسه اهل البیت، ۱۴۰۱ هـ، ص۳۲۷.
[۷] قندوزی، سلیمان، ینابیع المودة، اسلامبول، مطبعه اختر، ۱۳۰۱ ه، ص۴۴۴، باب ۷۷.    


۲.۲ - آیه دوم

دوم: «یا ایّها الَّذین آمنُوا اطیعُوا اللَّه وَ اَطیعُوا الرَسولَ وَ اُولی الامرِ مِنْکُمُ، فَاِنْ تَنَازَعْتُمْ فی شیء فَرُدُّوهُ الی اللّه»
[۸] نساء/سوره۴، آیه۵۹.    

آیه شریفه دستور به اطاعت مطلق و بی چون و چرا از خدا را می‌دهد سپس با همان لحن و سیاق دستور اطاعت از پیامبر را صادر می‌کند، شکی نیست که خداوند، معصوم مطلق و بری از خطاء و گناه و سهو است، پس دستوراتش همواره صحیح و همیشه مطاع است، از اینکه قرآن عین همین اطاعت را برای پیامبر از مردم خواسته است معلوم می‌شود پیامبر هم کاملا معصوم است چنانکه در آیه دیگر هم دستور داده و فرموده است: «وَ اَطیعُوا اللّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّکم تُرحَمون»
[۹] آل عمران/سوره۳، آیه۳۲.    
که در آن بدون تکرار لفظ «اطیعوا» اطاعت پیامبر عین اطاعت خداوند است. در قدم سوم مؤمنین را به اطاعت مطلق و بی چون و چرا، از اولی‌الامر می‌خواند که معلوم می‌شود اولوالامر هم معصوم‌اند هیچگاه دستور به گناه و ناصواب نمی‌دهند وگرنه اطاعت مطلق از آنها صحیح نبود چنانکه قرآن در سایر موارد که پای خطا و اشتباه در ناحیه مطاع متصور است، اطاعت را مقید می‌کند مثلا در مورد احترام و اطاعت پدر و مادر می‌فرماید: «وَ وَصینا الانسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً وَ اِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ فَلا تُطِعْهُما»
[۱۰] عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.    


۲.۲.۱ - مصداق اولی الامر

تا اینجای استدلال فخر رازی از علمای مشهور اهل سنت ما را همراهی می‌کند. اما اینکه اولوالامر معصوم چه کسانی هستند، حق این است که آنها اهل بیت (علیهم‌السّلام) و امامان دوازده گانه از فرزندان پیامبر خاتم هستند.
دلایل ما، اول: حدیث منزلت، در حدیثی که حاکم حسکانی در شواهد التنزیل
[۱۱] حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، مؤسسه الطبع و النشر، ج۱، ص۱۹۰.    
در تفسیر آیه اولی الامر آورده به اسناد خویش از مجاهد روایت کرد: آیه کریمه در مورد امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) نازل گردید، آنجا که رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مدینه وی را جانشین خویش قرار داد آنگاه علی (علیه‌السلام) فرمود: مرا بر زنان و کودکان جانشین قرار می‌دهی؟ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: آیا نمی‌پسندی که نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی باشی آنجا که به او گفت: «اخلفنی فی قومی» در میان قوم من جانشینم باش و اصلاح کن، اینجا بود که و «اولی الامر منکم» نازل شد در حق علی (علیه‌السلام)، این گفته مورد تایید مجاهد مفسر بزرگ می‌باشد؛ حاکم حسکانی می‌گوید: این همان حدیث منزلت است که شیخ ما ابو حازم حافظ می‌گفت من آنرا به پنج هزار سند تخریج کرده‌ام پس در اعتبار حدیث تردیدی نیست و محدّثان بزرگ مانند ابن عساکر از صحابه بسیار روایت کرده‌اند.
[۱۲] حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، مؤسسه الطبع و النشر، ج۱، ص۱۹۵.    

دوم: «حدیث اطاعت»، حاکم نیشابوری در مستدرک نقل می‌کند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «کسی که مرا اطاعت کند خدا را اطاعت کرده و کسی که مرا معصیت کند خدا را معصیت کرده و کسی که علی (علیه‌السلام) را اطاعت کند مرا اطاعت کرده و کسی که علی (علیه‌السلام) را معصیت کند مرا معصیت کرده»
[۱۳] حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، مؤسسه طبع و نشر، ج۳، ص۱۳۰.    
این حدیث به طور واضح دلالت بر واجب الاطاعه بودن علی (علیه‌السلام) مانند خود پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و عصمت علی (علیه‌السلام) دلالت دارد و در واقع حدیث مفسر آیه شریفه «اولی الامر» است.
سوم: همانگونه که فخر رازی با استدلال به این نتیجه رسید که اولوالامر باید معصوم باشد
[۱۴] فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر، تهران، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، سطر ۲، ج۱۰، ص۱۴۴.    
شیعه نیز همین عقیده را دارند. از طرفی اهل سنت، پیامبر را معصوم می‌دانند و اهل تشیع پیامبر و ائمه دوازده گانه را معصوم می‌دانند بنابراین اجماع قائم است که غیر از پیامبر و ائمه اهل بیت، معصومی که مصداق اولوالامر باشد نداریم.
[۱۵] علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، تحقیق آیت‌الله سبحانی، انتشارات مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام)، چاپ اول، ص۳۷۲.    

توضیح اینکه امام باید معصوم باشد؛ در میان امت اسلامی دو قول بیشتر نیست عده‌ای می‌گویند عصمت شرط امامت نیست، عده‌ای می‌گویند عصمت شرط امامت است. اما قول اول با آیه شریفه اولوالامر و به اقتضای سخن و تفسیر فخر رازی باطل شد. پس حق منحصر در قول دوم می‌شود یعنی امام باید معصوم باشد و تمام کسانی که عصمت را شرط امامت می‌دانند اجماعاً و اتفاقاً علی بن ابیطالب را امام می‌دانند.
[۱۶] علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، تحقیق استاد حسن زاده، جامعه مدرسین قم، چاپ چهارم، ص۳۶۷.    


۲.۳ - دلایل قرآنی دیگر

در اینجا به چند نمونه دیگر از آیات قرآنی که مساله نصب و معرفی امامت و حقانیت مذهب اهل بیت را می‌رساند یادآور می‌شویم و در ذیل هر کدام منابع مهم اهل سنت را که دلالت آیات را پذیرفته‌اند ذکر می‌کنیم.
۱- «...فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنه الله علی الکاذبین»
[۱۷] آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    
زمخشری می‌گوید: این آیه کریمه، قوی‌ترین دلیل بر فضیلت اصحاب کساء است.
[۱۸] جار الله زمخشری، محمود بن عمر، تفسیر الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۱، ص۳۷۰.    

آلوسی می‌گوید: دلالت آیه کریمه بر فضیلت آل پیامبر که آل الله‌اند برای هیچ مؤمنی قابل تردید نیست...
[۱۹] آلوسی، محمود، روح المعانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۱۸۱.    

در صحیح مسلم
[۲۰] نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، کتاب فضایل الصحابه باب فضایل علی بن ابیطالب، مؤسسه عز الدین للعبادة والنشر، ج۴، ص۱۸۷۱، حدیث ۳۲.    
و سنن ترمذی
[۲۱] ترمذی، محمد، سنن ترمذی، دارالفکر، ج۵، ص۶۳۸.    
و مسند احمد بن حنبل
[۲۲] ابن حنبل، احمد، مسند احمد بن حنبل، بیروت، دار صادر، ج۱، ص۱۸۵.
وارد شده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت علی (علیه‌السلام) و فاطمه (علیهاالسّلام) و حسن (علیه‌السلام) و حسین (علیه‌السلام) را با خود به صحرای مباهله آوردند، در این آیه از علی (علیه‌السلام) تعبیر به نفس پیامبر شده و ابتهال و دعا خواندن کار مشترک پیامبر و اهل بیتش بوده که در نزول لعنت بر کاذبین مؤثر بوده است.
۲- «انما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً»
[۲۳] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
این آیه عصمت اهل بیت را بیان می‌کند و تا معصوم باشد نوبت به غیر معصوم در ولایت و امامت و ریاست مذهب نمی‌رسد.
لذا وقتی که با توجه آیات قرآن و روایات صحیح فریقین، امامت و ولایت متعلق به جانشین به حق بعد از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌باشد و آن جانشینان کسانی نیستند مگر امیرالمومنین حضرت علی و فرزندانش (علیهم‌السّلام). پس واضح و مسلّم است که تبعیت واقعی از امامت ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) مهمترین دلیل روشن است بر حقانیت مذهب تشیّع.

۱. ↑ مائده/سوره۵، آیه۳.    
۲. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۳. ↑ توبه/سوره۹، آیه۱۶.    
۴. ↑ جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسه المحمودی للطباعة والنشر، ج۱، ص۳۱۲.    
۵. ↑ جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، تحقیق شیخ محمد باقر محمودی، بیروت، موسسه المحمودی، چاپ اول، ۱۴۰۰ ه، ج۲، ص۱۳۴.    
۶. ↑ سبط ابن جوزی، یوسف بن حسام‌الدین، تذکرة الخواص، بیروت، مؤسسه اهل البیت، ۱۴۰۱ هـ، ص۳۲۷.
۷. ↑ قندوزی، سلیمان، ینابیع المودة، اسلامبول، مطبعه اختر، ۱۳۰۱ ه، ص۴۴۴، باب ۷۷.    
۸. ↑ نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۹. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۳۲.    
۱۰. ↑ عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.    
۱۱. ↑ حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، مؤسسه الطبع و النشر، ج۱، ص۱۹۰.    
۱۲. ↑ حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، مؤسسه الطبع و النشر، ج۱، ص۱۹۵.    
۱۳. ↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، مؤسسه طبع و نشر، ج۳، ص۱۳۰.    
۱۴. ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر، تهران، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، سطر ۲، ج۱۰، ص۱۴۴.    
۱۵. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، تحقیق آیت‌الله سبحانی، انتشارات مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام)، چاپ اول، ص۳۷۲.    
۱۶. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، تحقیق استاد حسن زاده، جامعه مدرسین قم، چاپ چهارم، ص۳۶۷.    
۱۷. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۶۱.    
۱۸. ↑ جار الله زمخشری، محمود بن عمر، تفسیر الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۱، ص۳۷۰.    
۱۹. ↑ آلوسی، محمود، روح المعانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۱۸۱.    
۲۰. ↑ نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، کتاب فضایل الصحابه باب فضایل علی بن ابیطالب، مؤسسه عز الدین للعبادة والنشر، ج۴، ص۱۸۷۱، حدیث ۳۲.    
۲۱. ↑ ترمذی، محمد، سنن ترمذی، دارالفکر، ج۵، ص۶۳۸.    
۲۲. ↑ ابن حنبل، احمد، مسند احمد بن حنبل، بیروت، دار صادر، ج۱، ص۱۸۵.
۲۳. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حقانیت مذهب شیعه در قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۱.    


رده‌های این صفحه : شیعه | فرق و مذاهب | قرآن شناسی | کلام اسلامی | مقالات اندیشه قم | موضوعات قرآنی
جعبه ابزار