حفظ حیوانات (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بر اساس
آیات قرآن کریم،
نسل حیوانات و موجودات
زنده باید حفظ شود چون بقای نسل
انسان در زمین به بقای نسل حیوانات وابسته است.
اهمیت حفظ
حیوانات، از خطر
انقراض و نابودی و بردن انواع حیوانات به
کشتی به وسیله
حضرت نوح (علیه‌السلام)، پس از پیدایش نشانه
توفان و فوران
آب تنور:
• «حتی اذا جاء امرنا وفار التنور قلنا احمل فیها من کل زوجین
اثنین...؛
(نوح و قومش در انتظار بودند) تا آن گاه كه فرمان ما (امر ما به
فرشتگان یا
اراده حتمی ما) در رسید و (آب از) تنور فوران كرد، گفتیم: در آن كشتى از هر نوع حیوانى دو زوج (یك جفت
نر و
ماده) سوار كن و نیز خاندان خود را- جز كسى كه گفتار (ازلى ما) درباره (
هلاکت) او گذشته است (
همسر و یك پسرت)- و كسانى را كه
ایمان آورده‌اند (سوار كن)؛ و جز اندكى با او ایمان نیاورده بودند.»
• «فاوحینا الیه ان اصنع الفلک باعیننا و وحینا فاذا جاء امرنا و فار التنور فاسلک فیها من کل زوجین
اثنین و اهلک الا من سبق علیه القول منهم و لا تخاطبنی فی الذین ظلموا انهم مغرقون؛
ما هم به او وحی کردیم که زیر نظر ما و به دستور ما کشتی را بساز هر وقت دیدید. که فرمان ما آمد و آب از تنور فوران کرد پس در آن کشتی سوار شو و از هر جانداری یک نر و یک ماده همراه خود راه بده و اهل خودت را هم سوار کن مگر آن کفاری که فرمان ما به هلاکتش رفته، و زنهار که از باب شفاعت در باره ستمکاران با من سخنی بگویی که البته همه باید غرق شوند»
در ترجمه عبارت (من کل زوجین
اثنین) بین مفسران اختلاف است،
آیت الله مکارم آن به چنین معنا کرده است: «در این هنگام به نوح فرمان دادیم كه از هر نوعى از انواع حیوانات یك جفت (نر و ماده) بر كشتى سوار كن تا در غرقاب، نسل آنها قطع نشود».
و در جای دیگر می‌گوید: «از تمام انواع حیوانات یك جفت (نر و ماده) انتخاب و در كشتى سوار كن...»
علامه طباطبایی در این باره می‌نویسد: «ما به نوح دستور دادیم كه از هر جنسى از اجناس حیوانات یك جفت یعنى یك نر و یك ماده سوار بر كشتى كن.»
و در جای دیگر می‌گوید: «قرائتى كه بین همه قراء دایر و رایج است این است كه كلمه كل را
تنوین مى‌دهند نه اینكه به طور اضافه بخوانند، در نتیجه ناگزیر چیزى در تقدیر گرفته مى‌شود، و تقدیر: من كل نوع زوجین- دو جفت از هر نوع حیوان خواهد بود، و سلوك در كشتى به معناى راه دادن و داخل كردن در آن است، و ظاهرا كلمه من براى ابتداى
غایت باشد، و معنا این باشد كه: دو جفت نر و ماده از هر نوع داخل كشتى كن.»
علامه طبرسی در یک جمع بندی می‌فرماید: «این آیه را دو جور خوانده‌اند یكى آنكه «كل» را بكسر و بدون تنوین بخوانیم و معناى آن چنین می‌شود: و چون آب جوشیدن گرفت به نوح گفتیم: از هر جنسى از حیوانات یك جفت- یعنى یك نر و ماده- با خود بردار. و قرائت دیگر آن است كه «كل» به تنوین بخوانیم و در اینصورت لفظ «
اثنین» تأكید می‌شود، و معناى آن چنین است از هر جفت دو تا بردار.» ولی ایشان معنای اول را ترجیح داده‌اند.
زوج به معنای جفت و صنف، بهر دو قرین از
مذکّر و
مؤنّث در حیوانات كه ازدواج یافته‌اند و به هر دو قرین در غیر حیوانات نیز زوج اطلاق می‌شود مثل یك زوج
کفش (یك جفت). زوج هم به
زن اطلاق شده مثل «وَ إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْجٍ مَكانَ زَوْجٍ ...»
و مثل «یا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ»
و هم به
مرد نحو «فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجاً غَیرَهُ ...»
و ایضا «قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُكَ فِی زَوْجِها ...»
زوج و ازواج در گیاهان نیز بكار رفته مثل «وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِ زَوْجٍ بَهِیجٍ»
درباره حیوانات نیز آمده «قُلْنَا احْمِلْ فِیها مِنْ كُلٍ زَوْجَینِ
اثْنَینِ ...»
در
زبان عرب زَوْجَینِ بمعنى یك جفت است و لفظ «
اثْنَینِ» براى بیان آنست.
در التحقیق می‌گوید: «قد تذكر بصیغة التثنیة، فیراد طرفا الزوجیة،گاهی لغت زوج به صیغه تثیه آورده می‌شود اما مراد از آن طرفین در زوجیت است، یعنی یک نر و ماده منظور است.
علامه طباطبایی در تفسیر
آیه (وَ مِنْ كُلِّ شَی‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَینِ)
می‌نویسد: «كلمه زوجین به معناى هر دو چیزى است كه مقابل هم باشند، یكى فاعل و مؤثر باشد، دیگرى منفعل و متاثر».
بنابراین مراد از زوجین، در زبان عرب و در کاربرد قرآن به معنای دو جفت نر و دو جفت ماده یعنی ۴ فرد نیست بلکه مراد از آن دو صنف نر و ماده است.
بر طبق آنچه در روایات آمده، منظور از «مِن كُلٍ‌ّ زَوْجَینِْ
اثْنَین»، تمام حیوانات نبوده‌اند؛ در تفسیر این آیه روایتی از
امام صادق (علیه‌السّلام) وجود دارد «لما حمل نوح فی السفینة الأزواج الثمانیة التی قال الله عز و جل: «ثَمانِیةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ
اثْنَینِ وَ مِنَ الْمَعْزِ
اثْنَینِ وَ مِنَ الْإِبِلِ
اثْنَینِ وَ مِنَ الْبَقَرِ
اثْنَینِ ...» این
حدیث شریف، به وضوح حكایت می كند، كه آن حضرت، حیوانات اهلی ـ اعمّ از چهارپا و پرنده ـ را كه منبع غذایی اند، همراه با مشابه وحشی آنها ـ كه برای غذا شكار می شوند ـ سوار كشتی نموده است. بنابراین منظور از «مِن كُلٍ‌ّ زَوْجَینِْ
اثْنَین» همان ازواج هشتگانه از
انعام هستند که در آیات ۱۴۳ و ۱۴۴ سوره انعام نام برده شده اند و آنها عبارتند از:
گوسفند،
بز،
شتر و
گاو ، كه از هر كدام معادل وحشی اش را هم لحاظ كنیم، می شوند هشت جفت.
خداوند در آیه ۶
سوره زمر فرموده: «وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیةَ أَزْواجٍ؛...براى شما هشت زوج از چهارپایان نازل نمود»
چنانکه علامه طبرسی فرمودند: در «مِن كُلٍ‌ّ زَوْجَینِْ
اثْنَین» ۲
احتمال است ، بنابر معنایی زوجین به معنای دو جفت نر و دو جفت ماده یعنی ۴ فرد بوده و بنابر احتمال دوم زوجین یعنی دو صنف از نر و ماده. براساس معنای اول حضرت نوح از هر نوع
چهارپایان و نه همه حیوانات دو زوج یعنی ۴ عدد (دو نر و دو ماده) را سوار کشتی نموده‌اند و بنابر معنای معنای دوم نوح از همه انواع یا اجناس حیوانات یک زوج (یعنی یک نر و یک ماده) را سوار کشتی نموده‌اند. هر احتمال نیز برای خود مویداتی دارد.
اولین موید معنای اول، روایت بود که گذشت. موید دیگر این است که بسیاری از حیوانات اساساً نیازی نداشتند كه سوار كشتی شوند؛ چرا كه اكثر حیوانات قادر به شنا در آب می باشند. از این گذشته، قرآن كریم آیه‌ای که صراحت در جهانی بودن طوفان كه تمام زمین را آب فرا گرفته باشد ندارد؛ بلكه احتمال جهانی بودن و منطقه‌ای بودن این طوفان وجود دارد.
لذا حیوانات در مناطق دیگر می توانستند زنده بمانند؛ و نیازی نبود كه برای بقاء نسل، سوار كشتی شوند. آن حضرت برای جلوگیری از
انقراض حیوانات آنها را سوار كشتی نكردند، بلكه قصد اصلی آن حضرت این بوده كه انسان‌های نجات یافته، در منطقه خود دچار كمبود نسل این چند قلم حیوان كه منبع غذایی می باشند نشوند.
بنابر احتمال دوم «مِن كُلٍ‌ّ زَوْجَینِْ
اثْنَین» زوجین به معنای دو صنف از نر و ماده است و موید این احتمال علاوه بر کاربرد زوجین در همین معنا در قرآن و کلام عرب است. در تفاسیر نیز اکثرا همین معنا ارائه شده است که نوح (علیه‌السلام) از کل حیوانات یک جفت نر و ماده را سوار بر کشتی نمودند تا در اثر سیل و طوفان نسل آنها قطع نشود.
اما نباید از این نکته
غفلت نمود که هدف کلی حضرت بنابر هر دو تفسیر می‌تواند بقاء نسل انسان باشد یا در منطقه‌ای خاص یا در تمام زمین. ولکن حفظ نسل انسان در زمین وابسته به وجود انواع و اقسام حیوانات است. پس یک عمل می‌تواند اهداف متعددی در مراتب مختلف داشته باشد یعنی هدف اولیه از سوار نمودن حیوانات چه چهارپایان و چه تمام حیوانات خشکی نجات انسان‌ها بوده ولی با سوار نمودن حیوانات به کشتی خواه ناخواه حضرت به بقاء نسل حیوانات هم کمک کرده‌اند. بنابراین بقای نسل
انسان در زمین به بقای نسل حیوانات وابسته است و خداوند تمام حیوانات و جانوران را برای انسان آفریده تا از منافع آنها بهره‌مند شود. «هُوَ الَّذی خَلَقَ لَكُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعا...؛
و است كه هر چه در زمین هست یك سره براى شما آفرید...»، «وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً...؛
و آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را براى شما مسخر كرد و همه‌اش از او است»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حفظ حیوانات».
