حشر غاصبان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حشر غاصبان در
مال یتیم، همراه با شعله کشیدن
آتش از دهانشان خواهد بود.
«ان الذین یاکلون امول الیتـمی‌ظـلمـا انما یاکلون فی بطونهم نارا...؛
کسانی که اموال یتیمان را به
ظلم و
ستم می‌خورند، (در حقیقت،) تنها
آتش می‌خورند؛ و بزودی در شعله‌های آتش (
دوزخ) می‌سوزند».
(برداشت مزبور را روایتی از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تایید می‌کند: کسانی که در مال یتیم تصرف ناروا می‌نمایند، در حالی محشور می‌شوند که آتش از دهانشان شعله می‌کشد.)
رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم،
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام و
حضرت کاظم،
رضا و
جواد علیهم‌السّلام خوردن مال یتیم را از
گناهان کبیره شمرده‌اند و از گناهانی است که
خداوند وعده آتش بر آن داده بلکه تصریح به کبیره بودن آن فرموده: «ان الذین یاکلون اموال الیتامی ظلما انما یاکلون فی بطونهم نارا و سیصلون سعیرا؛
کسانی که اموال یتیمان را به ناحق تصرف می‌کنند در حقیقت آتش خورده‌اند و به زودی به آتش سوزانی می‌سوزند».
نظیر این تعبیر در سراسر
قرآن مجید، تنها در یک مورد دیگر دیده می‌شود و آن درباره کسانی است که با
کتمان حقایق و
تحریف آیات الهی، منافعی به دست می‌آورند درباره آنها میفرماید: «ما یاکلون فی بطونهم الا النار»
در این جمله،
قرآن می‌گوید: «علاوه بر این که آنها در همین جهان در واقع آتش می‌خورند، بزودی در
جهان دیگر داخل در آتش بر افروخته‌ای می‌شوند که آنها را به شدت می‌سوزاند».
از این آیه استفاده می‌شود که اعمال ما علاوه بر چهره ظاهری خود، یک چهره واقعی نیز دارد که در این جهان از نظر ما پنهان است، اما این چهرهای درونی، در جهان دیگر ظاهر می‌شوند و مسئله
تجسم اعمال را تشکیل می‌دهند.
قرآن در این آیه می‌گوید: «آنها که مال یتیم می‌خورند گر چه چهره ظاهری عمل شان بهره گیری از غذاهای لذیذ و رنگین است، اما چهره واقعی این غذا‌ها آتش سوزان است، و همین چهره است که در
قیامت آشکار می‌شود».
چهره واقعی همیشه تناسب خاصی با کیفیت ظاهری این عمل دارد، همانگونه که خوردن مال یتیم و غصب حقوق او، قلب او را می‌سوزاند و روح او را آزار می‌دهد، چهره واقعی این عمل آتش سوزان است.
توجه به این موضوع (چهره‌های واقعی اعمال) برای کسانی که
ایمان به این حقایق دارند بهترین مانع از انجام کارهای خلاف است، آیا کسی پیدا می‌شود که با دست خود پاره‌های آتش را برداشته و در میان
دهان بگذارد و ببلعد؟ همچنین افراد با ایمان ممکن نیست مال یتیم را به ناحق بخورند و اگر می‌بینیم مردان خدا حتی فکر
معصیت را به خود
راه نمی‌دادند یک دلیل آن همین بوده که آنها بر اثر
قدرت علم و ایمان و پرورشهای اخلاقی واقع اعمال را می‌دیدند و هرگز فکر انجام کار بد را نمی‌کردند.
یک کودک نادان و بی اطلاع ممکن است
مجذوب جاذبه زیبای یک شعله آتش سوزان شود و دست در آن فرو برد، اما یک
انسان فهمیده که سوزندگی آتش را بارها آزموده است کجا ممکن است حتی چنین خیالی بکند؟
احادیث و
روایات در نکوهش
تجاوز به اموال یتیمان بسیار زیاد و تکان دهنده است و حتی کمترین تعدی به اموال یتیمان مشمول این حکم معرفی شده.
در حدیثی از
امام باقر علیه‌السّلام یا
امام صادق نقل شده که کسی سؤال کرد این مجازات آتش درباره چه مقدار از
غصب مال یتیم است؟ فرمود در برابر دو درهم.
قال علی ـ علیه‌السّلام ـ : «ان آکل مال الیتیم سیدرکه و بال ذلک فی عقبه و یلحقه و بال ذلک فی الاخره»
امیرالمومنان علیه‌السّلام ـ میفرماید: «خورنده مال یتیم بطور قطع زود است که وبال کارش در
دنیا به اولادش برسد و خودش به سزایش در
آخرت می‌رسد».
قال رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ـ : «یبعث اناس عن قبورهم یوم القیامه تاجج افواههم نارا» فقیل: یا رسول الله! من هؤلاء؟ قال ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ـ «الذین یاکلون اموال الیتامی ظلما»
پیامبر خدا فرموده: «
روز قیامت جمعی محشور می‌شوند در حالی که شعله آتش از دهان آنها خارج می‌شود گفتند: یا رسول الله اینها چه کسانی هستند؟
فرمود: کسانی که از روی
ستم مال یتیمان را می‌خورند».
منظور از اکل مال یتیم تنها خوردن و بلعیدن آن نیست. علت اینکه از میان منافع مال، تنها خوردن را ذکر کرده است، این است که این فایده غالب تر و مهم تر است و فواید دیگر تابع آنند. نظیر آن: (لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل؛
یعنی اموالشان را به باطل مخورید».
سوره بقره آیه ۱۸۸، و همچنین «لا تاکلوا الربوا؛
ربا مخورید».
سوره آل عمران آیه ۱۳۰، است.
علت اینکه خوردن مال یتیم را مقید ساخته است به اینکه ظالمانه باشد، این است که گاهی خوردن آن از روی استحقاق است و به عنوان
اجرت یا
قرض می‌باشد چنان که گذشت و بنابر این
ظلم نیست و عیبی ندارد ممکن است گفته شود هر گاه مال یتیم را به عنوان اجرت یا قرض، بردارد، دیگر مال یتیم را نخورده بلکه مال خودش را خورده است و آیه را با آن سر و کاری نیست. گوئیم: خیر، بلکه مال یتیم را خورده است، لکن نه از راه ظلم، و اگر فرض کنیم که مال خودش را خورده است باز هم ذکر کلمه «ظلم» در اینجا برای تاکید و بیان این است که خوردن مال یتیم، تنها از راه ظلم و
ستم ممکن است.
از
امام رضا علیه‌السّلام سۆال کردند: کمترین مقداری که به واسطه آن
انسان خورنده مال یتیمی شمرده می‌شود، و مصداق
تهدید قرآن قرار می‌گیرد، چه اندازه است؟ فرمود: کم و زیاد آن یکسان است به شرطی که
نیت شخص این باشد که آن را برنگرداند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حشر غاصبان».
