حسن و قبح شرعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن و قبح شرعی به
حسن یا
قبح امری به
اعتبار تعلق
حکم شرع به آن اطلاق میشود.
حسن و
قبح شرعی، مقابل
حسن و قبح عقلی بوده و عبارت است از
حسن و قبح افعال اختیاری
انسان که ناشی از
حکم شارع به
حسن و یا
قبح آنها میباشد؛ یعنی هر فعلی را که
شارع به
حُسن آن حکم کرد،
حَسن است و هر فعلی را که به
قبح آن حکم نمود،
قبیح است؛ به بیان دیگر، تنها مناط
حسن و
قبح افعال، حکم
شارع است و صرف نظر از آن، مناط دیگری برای
حسن و
قبح وجود ندارد؛ پس اعمال ذاتاً نه خوب و نه بد میباشند، بلکه خوبی و بدی آنها به نظر
شارع بستگی دارد؛ «
الحسن ما
حسّنه الشارع والقبیح ما
قبّحه الشارع».
در این نظریه،
حسن و
قبح تابع
اعتبار شارع است، پس اگر
شارع قضیهای را به گونهای دیگر اعتبار کند، یعنی آن چه را که تا به حال
حسن و نیکو میدانست، از امروز به بعد
تقبیح نماید، چیزی که تا دیروز نیکو بود از امروز
قبیح میشود و اگر کاری را که
شارع تا کنون
قبیح میدانست، از امروز نیکو شمارد، آن کار
حسن میشود.
اشاعره منکر
حسن و
قبح عقلی افعال بوده و معتقدند
حسن و
قبح افعال تابع اعتبار
شرع است.
عدلیه (
معتزله و
امامیه ) معتقدند برخی افعال با قطع نظر از حکم
شارع، در نظر عقل،
حسن میباشد (به صورت
علّت تامه یا مقتضی)، مانند:
عدالت و
علم ، و برخی دیگر
قبیح میباشد، مانند:
ظلم و
جهل ، و تعدادی دیگر نه
حسن است و نه
قبیح، مانند: راه رفتن و
آب خوردن.
فرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۲۱، برگرفته از مقاله «حسن و قبح شرعی».