حسن و قبح شرعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن و قبح شرعی به حسن یا قبح امری به
اعتبار تعلق
حکم شرع به آن اطلاق می‌شود.
حسن و قبح شرعی، مقابل
حسن و قبح عقلی بوده و عبارت است از
حسن و قبح افعال اختیاری
انسان که ناشی از
حکم شارع به حسن و یا قبح آنها می‌باشد؛ یعنی هر فعلی را که شارع به حُسن آن حکم کرد، حَسن است و هر فعلی را که به قبح آن حکم نمود،
قبیح است؛ به بیان دیگر، تنها مناط حسن و قبح افعال، حکم شارع است و صرف نظر از آن، مناط دیگری برای حسن و قبح وجود ندارد؛ پس اعمال ذاتاً نه خوب و نه بد می‌باشند، بلکه خوبی و بدی آنها به نظر شارع بستگی دارد؛ «الحسن ما حسّنه الشارع والقبیح ما قبّحه الشارع».
در این نظریه، حسن و قبح تابع
اعتبار شارع است، پس اگر شارع قضیه‌ای را به گونه‌ای دیگر اعتبار کند، یعنی آن چه را که تا به حال حسن و نیکو می‌دانست، از امروز به بعد تقبیح نماید، چیزی که تا دیروز نیکو بود از امروز قبیح می‌شود و اگر کاری را که شارع تا کنون قبیح می‌دانست، از امروز نیکو شمارد، آن کار حسن می‌شود.
اشاعره منکر حسن و قبح عقلی افعال بوده و معتقدند حسن و قبح افعال تابع اعتبار شرع است.
عدلیه (
معتزله و
امامیه ) معتقدند برخی افعال با قطع نظر از حکم شارع، در نظر عقل، حسن می‌باشد (به صورت
علّت تامه یا مقتضی)، مانند:
عدالت و
علم ، و برخی دیگر قبیح می‌باشد، مانند:
ظلم و
جهل ، و تعدادی دیگر نه حسن است و نه قبیح، مانند: راه رفتن و
آب خوردن.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۲۱، برگرفته از مقاله «حسن و قبح شرعی».
