حسان بن مفرج طایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَسّان بن مُفَرَّج بن
دَغفَل بن جرّاح طایی، از خاندان جراحیان (آل جرّاح) و از امرای
قبیله طیّ در اواخر
قرن چهارم و اوایل قرن پنجم است.
فعالیتهای
سیاسی و نظامی حسّان از دوران
المعزّلدین‌اللّه تا دوران
مستنصرباللّه ، چهارمین تا هشتمین
خلیفه فاطمی ، ادامه داشت.
وی در ۳۶۳ همراه بسیاری از افراد قبیله طیّ به
قرمطیان ــ که به رهبری حسن اعصم درصدد تصرف
مصر بودندــ پیوست، اما المعزلدین‌اللّه با صد هزار
دینار رشوه ، او را به جدایی از قرمطیان برانگیخت، که این امر به پیروزی
سپاه فاطمی انجامید.
مقریزی در چندین گزارش، از همکاری نزدیک حسّان با دولت فاطمی، در سالهای ۳۶۶ تا ۳۶۸ در روزگار خلافت العزیز یاد کرده است.
به گفته ابن‌میسّر،
حسّان در ۳۸۱ به دستور العزیز با مَنْجوتکین، از سرداران نظامی، همراه شد. مناسبات دوستانه وی با فاطمیان در دوران الحاکم بامراللّه نیز چندی تداوم یافت.
اما با پناهنده شدن ابوالقاسم مغربی،
وزیر مغضوب و فراری الحاکم، به آل‌جرّاح و تحریکات وی برضد الحاکم، این مناسبات خصمانه شد،
چنان‌که حسّان و
پدرش در
حلب به
آشوب و تاراج پرداختند و خلیفه فاطمی سپاهی به
جنگ آنان فرستاد، اما شکست خورد و حسّان و پدرش شهر رمله را تصرف کردند.
الحاکم سپاه دیگری به مقابله حسّان فرستاد و او نیز، به توصیه ابوالقاسم مغربی، در ۴۰۱ یا ۴۰۲ الحاکم را خلع کرد و ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی، امیر
مکه ، را به رمله برد، به او
لقب الراشد لدین‌اللّه داد و با او
بیعت کرد.
الحاکم که موقعیت خود را متزلزل می‌دید، از یک سو با ارسال
نامه و
هدایای فراوان، از حسّان و خاندانش دلجویی کرد و از سوی دیگر، با واگذاری حکومت
حرمین به یکی از اقوام ابوالفتوح، سبب شد تا نه تنها ابوالفتوح به مکه بازگردد، بلکه حسّان نیز بار دیگر
اطاعت از الحاکم را بپذیرد.
[۱۸]
ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۲۳.
