جَوانِح (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَوانِح (به فتح جیم) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای
دنده زیر استخوان
سینه است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد میدان ندادن به
دشمن و
علم غیب، از این واژه استفاده نموده است.
این واژه دو بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
جَوانِح (به فتح جیم) به معنای دنده زیر استخوان سینه، آمده است.
چنان‌که ضلع قسمت پشت ظهر دنده است و همچنین گفته می‌شود:
«
اَلجَوانِح: الاَضلاع تَحتَ التَّرائِب مِمّا یَلی الصَّدر.»
این واژه جمع واژه «
جانحه» است.
مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۳۴، در خصوص مورد میدان ندادن به دشمن فرموده است:
«وَ اللَّهِ اِنَّ امْرَاً یُمَکِّنُ عَدُوَّهُ مِنْ نَفْسِهِ یَعْرُقُ لَحْمَهُ وَ یَهْشِمُ عَظْمَهُ وَ یَفْری جِلْدَهُ لَعَظیمٌ عَجْزُهُ ضَعیفٌ ما ضُمَّتْ عَلَیْهِ جَوانِحُ صَدْرِهِ.» «به
خدا سوگند، کسی که به دشمن امکان دهد که گوشتش را تا استخوان بخورد و استخوان‌هایش را خرد کند و پوستش را بردرد، چه ناتوان مردی است و چه کم دل و ترسوست.»
همچنین امام (علیه‌السلام) در
خطبه ۱۲۸ در رابطه با علم غیب می‌فرماید:
«هَذا عِلْمُ الْغَیْبِ الَّذی لا یَعْلَمُهُ اَحَدٌ اِلاّ اللَّهُ وَ ما سِوَی ذَلِکَ فَعِلْمٌ عَلَّمَهُ اللَّهُ نَبِیَّهُ فَعَلَّمَنیهِ، وَ دَعا لی بِاَنْ یَعِیَهُ صَدْری وَ تَضْطَمَّ عَلَیْهِ جَوانِحی.» «این است آن علم غیبی (ذاتی) که غیر از خدا کسی نمی‌داند. جز این‌ها، علومی است که خداوند به پیامبرش تعلیم داده (علم غیب اکتسابی) و او به من آموخته است،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) برای من
دعا کرد که خدا این دسته از علوم و اخبار را در سینه‌ام جای دهد و اعضاء و جوارح بدن من از آن پر گردد.»
این واژه دو بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جوانح»، ص۲۳۲.
