جَزِعْنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَزِعْنٰا:
(لَهَدَيْنَاكُمْ سَوَاء عَلَيْنَآ أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا) جَزِعْنٰا: از مادّه «
جزع» (بر وزن فرع) به معنى «بى‌تابى كردن» است، نقطۀ مقابل شكيبايى است.
«
راغب» در
مفردات مى‌گويد:
«جزع»، حزنى است كه
انسان را از چيزى كه در صدد آن است بازمى‌دارد و او را از آن كار جدا مى‌سازد و مى‌برد.
به همين مناسبت مادّه
«جزع» در اصل به معنى «بريدن ريسمان از وسط» است.
واژه
«جزوع» از مادّه مذكور: «صيغه مبالغه به معنى بسيار ناشكيبا و بى‌تاب» است.
به موردی از کاربرد
جَزِعْنٰا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ بَرَزُواْ لِلّهِ جَمِيعًا فَقَالَ الضُّعَفَاء لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُواْ إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللّهِ مِن شَيْءٍ قَالُواْ لَوْ هَدَانَا اللّهُ لَهَدَيْنَاكُمْ سَوَاء عَلَيْنَآ أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِيصٍ) (و در
قیامت، همه آن‌ها در برابر دادگاه عدل
خدا ظاهر مى‌شوند؛ در اين هنگام، ضعفا و پيروان نادان به مستكبران و پيشوايان گمراه مى‌گويند: «ما پيروان شما بوديم؛ آيا اكنون كه گرفتار مجازات الهى شده‌ايم، حاضريد سهمى از عذاب الهى را از ما برداريد؟» آن‌ها مى‌گويند: «اگر خدا ما را هدايت كرده بود، ما نيز شما را هدايت مى‌كرديم؛ ولى اكنون چه بى‌تابى كنيم و چه شكيبايى، تفاوتى براى ما ندارد؛ راه گريزى‌براى ما نيست.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: دو كلمه
جزع و صبر دو واژه مقابل يكديگرند، و محيص اسم مكان از حاص- يحيص- حيصا و حيوصا است و به طورى كه مجمع البيان گفته: رهايى يافتن از مكروه و ناراحتى است، بنابر اين، محيص، عبارت از مكان رهايى از شدت و مكروه است.
آيه مورد بحث درباره تقليد كوركورانه جاهلان، از مستكبرانى كه عامل گمراهى آن‌ها بودند، سخن مى‌گويد. تا آن‌جا كه اين ضعفاى نادان (در روز
قیامت) به رهبران مستكبرشان مى‌گويند:
«ما پيرو شما بوديم آيا ممكن است، اكنون كه به خاطر رهبرى شما به اين‌همه عذاب و بلا گرفتار شده‌ايم، شما هم سهمى از
عذاب‌های ما را بپذيريد تا از ما تخفيف داده شود؟» اما آن‌ها بلافاصله مى‌گويند:
«اگر خدا ما را به سوى نجات از اين كيفر و عذاب هدايت مى‌كرد ما هم شما را راهنمايى مى‌كرديم» ولى افسوس كه كار از اين حرف‌ها گذشته است، «چه بى‌تابى و
جزع كنيم و چه صبر و شكيبايى، راه نجاتى براى ما وجود ندارد!.»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جَزِعْنٰا»، ص۳۶۶.
