جواهر القرآن و درره (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«جواهر القرآن و درره» نوشته حجة الاسلام
ابو حامد محمد بن محمد غزالی (۴۵۰- ۵۰۵ ق) و به
زبان عربی است.
ابو حامد فردی
فقیه، اصولی،
عارف،
متکلم،
فیلسوف و یکی از دانشوران مشرق زمین است. وی در طابران
طوس در خانواده‌ای فقیر پا به جهان گذاشت. وی در زمینه‌های مختلف
علمی نبوغ سرشاری از خود نشان داد. «جواهر القرآن» یکی از آثار او در زمینه
علوم قرآنی است. وی در این کتاب درصدد برآمده است که تالی قرآن را با عمق معانی
قرآن آشنا سازد تا از این راه گوهرهای گرانبها نصیبش شود. غزالی هدف گوهرین قرآن را دعوت بندگان به عبادت یکتا آفریدگار شایسته ستایش دانسته و سور و آیات قرآنی را به ۶ نوع تقسیم می‌کند: برخی از این آیات به معرفی
خداوند (موعو الیه) پرداخته، دسته‌ای صراط مستقیم را به پویندگان می‌نمایاند و دسته‌ای دیگر حال و اصلان به محبوب را بیان می‌دارد. گروهی هم به بیان حالات اجابت کنندگان دعوت و نیز نافرمانان پرداخته و دسته‌ای به شرح حالات منکرین و پرده برداشتن از رسوایی‌های ایشان در مبارزه با حق پرداخته و دسته آخر به چگونگی آبادان ساختن منزلگاهای سلوک و چگونگی برگرفتن توشه و زاد برای پیمودن این مسیر می‌پردازد. این اقسام شش گانه؛ با فروعاتی که دارند منبع و سرچشمه
علوم دینی که به
علوم صدف و
علوم گوهر منقسم می‌شوند، می‌باشد. در این جا نویسنده به دانشهایی که به منزله صدف هستند نظیر
علم لغت عرب،
علم نحو،
علم قرائات و... و مراتب و درجات آنها اشاره می‌کند و سپس
علوم لباب و گوهرها را به دو طبقه سفلی و علیا که هرکدام دارای اقسامی است تقسیم می‌کند. غزالی دیگر
علوم مانند
طب و
نجوم و
هیئت و... را نیز منبعث از قرآن می‌داند. نویسنده به بیان علت تعبیر قرآن از معانی
عالم ملکوت با مثالهای
عالم ملک و شهادت پرداخته و راهی که بدان وسیله می‌توان به ارتباط بین دو
عالم مذکور آگاه شد را معرفی می‌کند. بیان فائده وجود رموز و اشارات در قرآن، چگونگی برتری برخی از آیات بر برخی دیگر، اسرار «
فاتحة الکتاب»، علت برابری
سوره اخلاص با ثلث قرآن، بیان حال عارفان، معرفی جواهر قرآن و تقسیم لباب قرآن به نمط جواهر و نمط درر- که مراد از اولی تنها در یافتن انوار شناخت از آیات مربوطه و مراد از دومی استقامت ورزیدن در طریق سلوک با بهره گرفتن از آیات مرتبط است، بنابراین آیات دسته اول مربوط به
علم و شناخت و آیات دسته دوم مرتبط با عمل است- مطالبی است که در این کتاب بدانها پرداخته شده است.
کتاب دارای یک مقدمه
و دو بخش اساسی است: ۱- بخش مقدمات ۲- بخش مقاصد بخش مقدمات خود مشتمل بر ۱۹ فصل
و بخش مقاصد دارای دو نمط جواهر و نمط درر و یک فصل می‌باشد.
در نمط جواهر آیات مرتبط با موضوع شناخت و در نمط درر آیات مرتبط با عمل از سور مختلف قرآنی جمع آوری شده است. در پایان کتاب هم فهرست مطالب آن آمده است.
کتاب به قلم حجة الاسلام ابو حامد غزالی نگاشته شده و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۱۷۶ صفحه اولین بار در سال ۱۴۰۹ هجری قمری- ۱۹۸۸ میلادی از سوی «دار الکتب
العلمیة» بیروت منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری
علوم اسلامی.
