جمع (منطق)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
وحدت عرضی برای امور متکثر بالذات است.
طریق تحصیل
معرف، جمع و ترکیب (ذهنی) است که در آن از قسمت و
تحلیل نیز کمک گرفته می‌شود. جمع عبارت است از: پیدا شدن وحدت عرضی برای مفردهایی که تکثر ذاتی دارند و آن دو نوع است:
جمع تالیفی و
جمع ترکیبی.
«جمع تالیفی» جمعی است که آحادش در عین اجتماع از یکدیگر حسّاً و عقلاً متمایز‌ند؛ مانند لشکر که از آحاد افراد و سربازان تشکیل شده و گفتار که از آحاد الفاظ فراهم شده است.
«جمع ترکیبی» آن است که آحادش
مختلط و اجزایش متحد شود، به طوری که هیچ یک مستقل نماند؛ مانند ترکیب بدن انسان از
اخلاط و ترکیب
اخلاط از اسطقسات (عناصر).
هر یک از این دو نوع جمع نیز بر دو قسم است: ذهنی و وجودی.
۱.
تالیف ذهنی، مانند تالیف عموم معنای
کلی از جزئیات آن مثل
جنس که از انواع خود و
نوع که از اشخاص خود تالیف شده است.
۲.
تالیف وجودی، مانند تالیف یک چیز از اجزای خود، چه متشابه و چه غیر متشابه، مثل بدن که از استخوان و گوشت یا سر و دست و پا تالیف شده است.
۳.
ترکیب ذهنی، مانند ترکیب انواع و
حدود از
اجناس و
فصول، و ترکیب
اصناف و
رسوم از اجناس با
اعراض و خواص یا اصناف اعم با اعراض و خواص.
۴.
ترکیب وجودی بر دو قسم است: طبیعی و صناعی. ترکیب وجودی طبیعی، مانند ترکیب بدن حیوان از
اخلاط، و ترکیب
اخلاط از اسطقسات (عناصر)، و ترکیب وجودی صناعی، مانند ترکیب سکنجبین از سرکه و شیره.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جمع»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۵.
