جمع بین اخبار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع بین اخبار به معنی رفع تنافی میان مدلول دو یا چند
حدیث متعارض است.
جمع بین اخبار ، از اقسام جمع بین
ادله و به معنای رفع تنافی میان دو یا چند
خبر به ظاهر متعارض در حکمی از
احکام شرعی است .
از
امام رضا (ع) درباره دو خبر متعارض آمده است:
" عن عبدالسلام الهروی قال: قلت للرضا (ع) : یابن رسول الله (ص) قد روی عن آبائک فیمن جامع فی شهر رمضان او افطر فیه ثلاث کفارات و روی عنهم (ع) ایضا: کفارة واحدة فبأی الحدیثین نأخذ ؟ قال: بهما جمیعا ، فمتی جامع حراما او افطر علی حرام فی شهر رمضان فعلیه ثلاث کفارات .... الی ان قال: و ان کان نکح حلالا او افطر علی حلال ، فعلیه کفارة واحدة".
در جمع میان دو یا چند خبر متعارض ، طبق قواعد باب
تعارض عمل می‌گردد.
جمع میان اخبار متعارض چند گونه است:
گاهی به مجرد ملاحظه دو طرف
اخبار متعارض ، به چگونگی جمع بین آن دو و رفع تنافی میان آن ها
علم به دست می‌آید؛
گاهی با ملاحظه امری در خارج از دو طرف تعارض ، جمع میان آن دو پیدا می‌شود ؛
گاهی به سبب قرینه ظن آور معتبر ( همانند
خبر واحد ثقه ) بین اخبار متعارض جمع می‌گردد ، مانند: جمعی که امام رضا (ع) در
روایت عبدالسلام هروی به عمل آورد .
گاهی
جمع ، با
تخییر در تمسک به
حکم هر یک از دو خبر متعارض حاصل می‌شود ؛ برای مثال ، در خبری آمده کسی که وقت
نماز را در
سفر درک کرد و نماز نخواند و به وطنش رسید ، باید نماز را تمام بخواند ، و در روایتی دیگر آمده است که چنین فردی باید نماز را شکسته بخواند ؛ این دو خبر با هم تعارض دارند و جمع بین آن دو تخییر است ؛ یعنی چنین فردی مخیر است نماز را شکسته یا تمام بخواند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «جمع بین اخبار».
