ثُمَّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثُمَّ (به ضم ثاء و میم مشدد مفتوح) از
واژگان قرآن کریم و از
حروف عطف است که دلالت بر تاخیر دارد.
ثُمَّ حرف عطف است و دلالت بر تاخیر دارد.
راغب گوید:
ثُمَ دلالت بر تاخیر مابعد از ماقبل را دارد بالذّات باشد یا در رتبه و یا در وضع چنان‌که در قبل و اوّل نیز این سه اعتبار هست.
قاموس تصریح می‌کند که «
ثمّ» گاهی برای ترتیب خبر دادن می‌آید مثل:
«اعجبنی ما صنعت الیوم ثُمَ ما صنعت الامس اعجب منه» ثمّ در این‌جا فقط برای ترتیب خبر است.
به مواردی از
ثُمّ که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
ثمّ حرف عطف است و دلالت بر تاخیر دارد. مثل:
(ثُمَ اَنْشَاْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِینَ) (سپس گروه ديگرى را بعد از آن‌ها به وجود آورديم.)
ثُمَ به معنای ترتیب خبر است. علی هذا در این آیات:
(وَ نَجَّیْناهُ وَ اَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ• وَ جَعَلْنا ذُرِّیَّتَهُ هُمُ الْباقِینَ •... ثُمَ اَغْرَقْنَا الْآخَرِینَ) (و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم و فرزندانش را همان بازماندگان روى زمين قرار داديم،....سپس ديگران (دشمنان او) را غرق كرديم.)
ثمّ برای ترتیب خبر است وگرنه می‌بایست غرق قوم قبل از نجات
نوح و اهلش گفته شود مگر آن‌که بگوییم: نجات با سوار شدن به کشتی تحقّق یافته است، در این صورت
ثمّ در معنای معمولی خود به کار رفته است.
(لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فی الآخِرَةِ هُمُ الْخاسِرونَ • ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذينَ هاجَرُواْ مِن بَعْدِ ما فُتِنُواْ... لَغَفُورٌ رَّحيمٌ) (بى‌ترديد آن‌ها در
آخرت زيانكارند. امّا
پروردگار تو نسبت به كسانى كه بعد از فريب خوردن به ايمان بازگشتند و هجرت كردند... پروردگارت (پس از اين امور) آمرزنده و مهربان است.)
در دو آیه برای ترتیب خبر است زیرا ترتّب در میان دو امر فوق نیست دقّت در ماقبل و مابعد این دو
آیه مطلب را بیشتر روشن می‌کند.
(اين سخن را به خاطر آن گفتم تا بداند من در غياب به او [
يوسف] خيانت نكردم؛ و
خداوند مكر خائنان را هدايت نمى‌كند.)
(ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ) (سپس از كسانى باشد كه ايمان آورده‌اند و يكديگر را به شكيبايى و مهربانى توصيه مى‌كنند.)
(ثُمَّ لآتِيَنَّهُم مِّن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَيْمَانِهِمْ وَ عَن شَمَآئِلِهِمْ وَ لاَ تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ) (سپس از پيش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آن‌ها، به سراغشان مى روم؛ و بيشتر آن‌ها را شكرگزار نخواهى يافت.»)
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ثم»، ج۱، ص۳۱۷.
