تکبر فرعون (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از مصادیق
متکبران که در
آیات قرآن به آنها اشاره شده، فرعون هستند.
فرعون، مردى
مغرور و متكبّر:
۱. «فَما ءامَنَ لِموسى الّا ذُرّيَّةٌ مِن قَومِهِ عَلى خَوفٍ مِن فِرعَونَ ومَلَإِهِم ان يَفتِنَهُم وانَّ فِرعَونَ لَعالٍ فِى الارضِ وانَّهُ لَمِنَ المُسرِفين؛
(در آغاز،) هیچ کس به
موسی ایمان نیاورد، مگر گروهی از فرزندان قوم او؛ (آن هم) با
ترس از فرعون و اطرافیانش، مبادا آنها را
شکنجه کنند؛ زیرا فرعون، برتری جویی در
زمین داشت؛ و از
اسرافکاران بود!»
۲. «قالَ ءامَنتُم لَهُ قَبلَ ان ءاذَنَ لَكُم انَّهُ لَكَبيرُكُمُ الَّذى عَلَّمَكُمُ السّحرَ فَلَاقَطّعَنَّ ايدِيَكُم وارجُلَكُم مِن خِلفٍ ولَاصَلّبَنَّكُم فى جُذوعِ النَّخلِ ولَتَعلَمُنَّ ايُّنا اشَدُّ عَذابًا وابقى؛
(فرعون) گفت: آیا پیش از آنکه به شما
اذن دهم به او ایمان آوردید؟! مسلما او بزرگ شماست که به شما
سحر آموخته است! به یقین دستها و پاهایتان را بطور مخالف قطع می‌کنم؛ و شما را از تنه‌های
نخل به
دار می‌آویزم؛ و خواهید دانست
مجازات کدام یک از ما دردناکتر و پایدارتر است!»
۳. «وقالَ فِرعَونُ ذَرونى اقتُل موسى وليَدعُ رَبَّهُ انّى اخافُ ان يُبَدّلَ دينَكُم او ان يُظهِرَ فِى الارضِ الفَساد • وقالَ موسى انّى عُذتُ بِرَبّى ورَبّكُم مِن كُلّ مُتَكَبّرٍ لا يُؤمِنُ بِيَومِ الحِساب؛
آیا آنها روی زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنان بودند چگونه بود؟! آنها در قدرت و ایجاد آثار مهم در زمین از اینها برتر بودند؛ ولی خداوند ایشان را به گناهانشان گرفت، و در برابر
عذاب او مدافعی نداشتند! موسی گفت: من به پروردگارم و پروردگار شما پناه می‌برم از هر متکبری که به
روز حساب ایمان نمی‌آورد!»
۴. «ونادى فِرعَونُ فى قَومِهِ قالَ يقَومِ الَيسَ لى مُلكُ مِصرَ وهذِهِ الانهرُ تَجرى مِن تَحتى افَلا تُبصِرون • ام انا خَيرٌ مِن هذا الَّذى هُوَ مَهينٌ ولا يَكادُ يُبين؛
فرعون در میان قوم خود ندا داد و گفت: ای قوم من! آیا حکومت
مصر از آن من نیست، و این نهرها تحت فرمان من جریان ندارد؟ آیا نمی‌بینید؟مگر نه این است که من از این مردی که از خانواده و طبقه پستی است و هرگز نمی‌تواند فصیح سخن بگوید برترم؟»
امام خمینی با استناد به آیه
(اَنَا رَبُّکُمُ الْاَعْلَی) معتقد است انسان از حیث تکبر به جایی می‌رسد که ادعا و مطالبه نفس او فرعون وار در برابر امر الهی قد عَلَم کرده و ادعای
ربوبیت و
الوهیت می‌کند.
ایشان تکبر به خدای متعال را از قبیح‌ترین و مهلک‌ترین مراتب کبر می‌داند که مرتبه اعلای آن در اهل کفر و جحود و مدعیان الوهیت یافت می‌شود. امام خمینی سبب اصلی تکبر را جهل و نادانی و طغیان می‌داند که شخص متکبر نسبت به حقیقت نفس خود و فقر و نقص آن غافل است نظیر فرعون که طغیانش به حدی رسید که ادعای الوهیت کرد و علو و فساد به پایه‌ای رسید که
(یُذَبِّحُ اَبْنَاءهُمْ وَیَسْتَحْیِی نِسَاءهُمْ) درباره او نازل شد.
امام خمینی درباره تکبر و طغیان
فرعون می‌گوید، وضع بشر این گونه است که تا بک استغنایی و قدرتی پیدا می‌کند طغیان می‌کند، فرعون را خداوند «طاغی» خوانده است؛ زیرا فرعون طغیان کرد و انا ربکم الاعلی گفت، و این انگیزه در همه است مختص فرعون نیست همین که انسان
طغیان کرد ادعای الوهیت هم می‌کند از این جهت است که انبیای الهی آمدند تا این نفوس سرکش و این نفوس طاغی و یاغی و نفس فرعونی را از آن سرکشی و طغیان رهایی داده و کنترل کنند.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۴۳۱، برگرفته از مقاله «مصادیق متکبران (فرعون)». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
