تَهَجَّدْ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَهَجَّدْ: (وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ) «تَهَجَّدْ» از مادّه «
هجود»
در اصل- چنان که «
راغب» در «
مفردات» می‌گوید- به معنای خواب است؛
ولی هنگامی که به باب «
تفعل» می‌رود معنا از بین بردن خواب و انتقال به حالت بیداری است. ضمیر در «
تَهَجَّدْ بِهِ» به
قرآن برمی‌گردد (یعنی قسمتی از شب را بیدار باش و
قرآن بخوان)؛ ولی، این کلمه بعداً در لسان اهل شرع به معنای
نماز شب به‌کار رفته است، و «
مُتَهَجِّد» به کسی می‌گویند که نماز شب می‌خواند.
(وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا) (و پاسى از شب را از خواب برخيز، و
قرآن و
نماز بخوان. اين يك وظيفه اضافى براى توست؛ اميد است پروردگارت تو را به مقامى در خورِ
ستایش برساند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
تهجد از ماده
هجود است كه در اصل به معناى خواب است، و
تهجد به طورى كه بسيارى از اهل
لغت گفته‌اند به معناى بيدارى بعد از خواب است، و ضمير در به به
قرآن يا به كلمه بعض كه از كلمه من الليل استفاده مى‌شود برمى‌گردد، و كلمه
نافله از ماده
نفل به معناى زيادى است، و چه بسا گفته شده كه كلمه من الليل از قبيل اغراء تحريك و تهيج و نظير عليك بالليل- بر تو باد شب مى‌باشد، و حرف فاء كه بر سر
فتهجد آمده نظير فاء در
(فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ) است؛ و معناى
آیه چنين است كه: قسمتى از شب را پس از خوابيدنت بيدار باش و به
قرآن (يعنى نماز) مشغول شو، نمازى كه زيادى بر مقدار
واجب تو است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَهَجَّدْ»، ص۱۴۸.
