تنیسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تِنّیسی،
شهرت تعدادی از محدّثان و
راویان اهل سنّت منسوب به تنّیسِ
مصر می‌باشد.
ابوزکریا یحیی بن حسّان مصری (یا بصری) از محدّثان
قرن دوم بودند، نام
پدر وی در برخی منابع
ابی حسان آمده است.
وی در ۱۴۴ در
دمشق به
دنیا آمد، بعد‌ها به مصر رفت و به سبب اقامت در ناحیه تنّیس به تنّیسی مشهور شد.
برخی اصل وی را از بصره دانسته‌اند.
تنّیسی از محدّثان و راویانی چون
لیث بن سعد،
مالک بن انس،
معاویة بن سلام و
سلیمان بن بلال حدیث شنیده است.
محدّثان بسیاری از
شام و مصر، از جمله
امام شافعی،
محمد بن وزیر دمشقی، دُحَیم و
جعفر بن مسافر تنّیسی، از وی حدیث نقل کرده‌اند.
امام شافعی و دیگر عالمان حدیث اهل سنّت، از جمله
نَسائی،
احمد بن حنبل و
عبدالرحمان بن احمد بن یونس، معروف به
ابن یونس (متوفی ۳۴۷) (مؤلف کتاب تاریخ علمای مصر)،
وثاقت و جلالت وی را ستوده‌اند.
بخاری و
مسلم نیز روایات وی را آورده‌اند.
به گفته برخی محدّثان، وی احادیث را به صورت کتاب‌هایی گرد آورده بوده و از آن‌ها حدیث نقل می‌کرده است،
ولی در منابع، نام کتاب‌ها و آثار وی نیامده است.
وفات وی را، به اختلاف، از ۲۰۴ تا ۲۰۸ در مصر دانسته‌اند.
بنا بر نوشته ابن یونس، وی از اهالی دمشق بود، به مصر رفت و در تنّیس اقامت گزید. از احفاد وی تا زمان ابن یونس عده‌ای در تنّیس اقامت داشته‌اند.
او از
اوزاعی،
حفص بن غَیلان، مالک بن انس،
لیث بن سعد و دیگران
سماع حدیث کرده است.
به گفته
حُمَید بن زنجویه، احمد بن حنبل احادیثی را که تنّیسی روایت کرده، معتبر می‌دانسته است.
وی از جمله راویان احادیث در
صحاح ستّه است. با این حال، رجال شناسانی چون
یحیی بن معین و
ابوحاتم رازی و عُقَیلی وی را
جرح کرده‌اند.
امام شافعی نیز گاهی از وی به صراحت و گاهی، با حذف نام و تعبیر «الثقه» حدیث نقل کرده است.
تنّیسی کتاب المُوَطّأ مالک بن انس و برخی از احادیث و مطالب دیگری از اوزاعی را روایت کرده است.
وی در بیش‌تر آرای خود به اقوال مالک استناد می‌جسته و در این کار به مجموعه مدوّنی از سؤالات خود از مالک ارجاع می‌داده است.
در الانساب به سبب افتادگی در متن چاپی یا نسخه خطی، شرح حال وی با زندگی محدّثی معاصر با
سمعانی در آمیخته، زیرا به حوادثی اشاره شده که مدت‌ها بعد از مرگ ابوحفص رخ داده بوده است.
تنّیسی در ۲۱۳ یا ۲۱۴ درگذشت.
وی از مردم دمشق بوده ولی به سبب اقامتش در تنّیس به این نام مشهور شده است.
او از کسانی چون
اسماعیل بن عُلَیه،
لیث بن سعد و مالک بن انس سماع حدیث کرده است.
کسانی چون بخاری، ابوحاتِم رازی، یحیی بن معین،
یعقوب بن سفیان،
نسائی،
ابوداود و
ترمذی از وی حدیث نقل کرده‌اند.
بخاری، یحیی بن معین،
ابوکامل بن عدی و دیگر
رجال شناسان اهل سنّت، وی را توثیق نموده‌اند.
مالک بن انس نیز تنّیسی را تکریم کرده است. از وی به عنوان راوی کتاب الموطّـأ مالک یاد شده و روایت او را از مالک یکی از معتبرترین روایتهای الموطّـأ دانسته‌اند.
تنّیسی در ۲۱۸ درگذشت.
بنا به گفته محمد بن وزیر مصری، وی در ۲۲۴ متولد گردید.
تنّیسی از اوزاعی،
ابومریم بکر بن ابی مریم و دیگران سماع حدیث کرده است.
کسانی چون امام شافعی،
عبداللّه بن زبیر حُمیدی،
محمد بن عبداللّه بن عبدالحکم از او
حدیث نقل کرده است.
ابوزَرعه و
دارْقُطنی وی را
ثقه معرفی کرده‌اند.
.
وی بیش‌تر عمر خود را در تنّیس و دمیاط به سر برد و در ۲۵۰ درگذشت.
وی از محدّثانی چون
یونس بن عبدالاعلی،
محمد بن عبدالحکم و
احمد بن محمد، مورخ مشهور
تاریخ حمص ، در دمشق
سماع حدیث کرده است.
مشهورترین کسی که از وی حدیث روایت کرده، ابن یونس بوده که قول به ثقه بودن تنّیسی را نیز نقل کرده است.
علاوه بر ابن یونس،
شریف میمون بن حمزه حسینی،
محمد بن مظفر و دیگران نیز از او حدیث شنیده‌اند.
نمونه‌ای از احادیث منقول از او را ابن عساکر ثبت کرده است.
تنّیسی در ۳۳۱ درگذشت.
تولد او را در ۲۸۲ نوشته‌اند.
در دمشق و شهرهای دیگر از کسانی چون محمد بن حُرَیم،
ابوبکر باغندی،
ابوعبدالرحمان نسائی، محمد بن جعفر،
زکری ابن یحیی ' ساجی،
محمد بن جریر طبری و
ابویعلی موصلی حدیث شنید. وی مقیم تنّیس بود.
جمعی از محدّثان، از جمله دارقطنی، از او حدیث روایت کرده‌اند.
وی در ۳۶۹ درگذشت. در برخی منابع، به او تألیف کتابی نسبت داده شده است.
(۱) ابن اثیر،
اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
(۲) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة
فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳).
(۳) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳.
(۵) ابن حجر عسقلانی، تقریب
التهذیب، بیروت ۱۴۱۶/ ۱۹۹۶.
(۶) ابن حجر عسقلانی، کتاب
تهذیب التّهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۷) ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
(۸) ابن عماد، شذرات الذهب
فی اخبار من ذهب.
(۹) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۳۳۱ـ۳۵۰ ه، بیروت ۱۴۱۵/ ۱۹۹۵.
(۱۰) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
(۱۱) زرکلی، الاعلام.
(۱۲) سمعانی، الانساب.
(۱۳) صفدی، اعیان العصر.
(۱۴) کحّاله، معجم المؤلّفین.
(۱۵) یوسف بن عبدالرحمان مزّی،
تهذیب الکمال
فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
(۱۶) یحیی بن شرف نووی،
تهذیب الاسماء و اللغات، مصر: ادارة الطباعة المنیریة، چاپ افست تهران.
(۱۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تنیسی»، شماره۳۹۷۵.
