تناقض قضایای محصوره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تناقض قضایای محصوره یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و از اقسام تناقض قضایا است.

---

تناقض قضایای محصوره (قضایایی که در آنها حکم بر افراد موضوع شده و به کمیت افراد نیز تصریح شده است) از اقسام تناقض قضایاست و در آن همه شرایط تناقض قضایا وجود دارد، اما شرط اختصاصی آن، اختلاف دو قضیه محصوره از لحاظ کمّ است، به‌گونه‌ای که یکی از آنها کلی و دیگری جزئی باشد؛ مانند: همه انسان‌ها ناطق‌اند و بعضی از انسان‌ها ناطق نیستند. این شرط از این لحاظ لازم است که نقیضین نسبت به هم منفصل حقیقی هستند و صدق هر یک باعث کذب دیگری است و برعکس، و ممکن نیست هر دو صادق یا هردو کاذب باشند.
قضایای سالبه و موجبه از محصورات در صورت با هم اختلاف دارند، اما هرگاه از لحاظ کمیت یکسان باشند بین آنها تناقضی نیست، زیرا گاهی اوقات هر دو صادق یا هردو کاذب‌اند و به همین سبب، تعریف متناقضان بر آنها منطبق نمی‌شود؛ مانند: «همه حیوان‌ها انسان‌اند» و «هیچ حیوانی انسان نیست» که هر دو قضیه کلی و کاذب‌اند، در حالی که اگر تناقض داشتند باید یکی صادق و دیگری کاذب می‌شد.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---