تقدم و تاخر (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تقدیم و تاخیر، جابه جا کردن یک
لفظ از جایگاه طبیعی آن در
کلام، از
اسلوب بلاغی قرآن و از اسباب
اجمال است.
"تقدیم و تاخیر" از
اسلوب‌های معانی قرآن، و یکی از
اسباب اجمال است.
در
قرآن کریم برخی الفاظ، مقدم یا
مؤخر از جایگاه خویش در
آیات آورده شده‌اند. این کار علاوه بر این که اصولی و کاملا نظام مند است و بر
اعجاز بیانی قرآن کریم
دلالت دارد، بر زیبایی
اسلوب و شیوایی تعبیر و
حسن سبک نیز می‌افزاید.
درباره
جواز تقدیم و تاخیر میان علما اختلاف است.
در مقدم و
مؤخر قرآن به دو وضعیت برمی خوریم:
به حسب ظاهر، معنای آیه مشکل است؛ اما وقتی دانستیم که از قبیل تقدیم و تاخیر است، معنای آن روشن می‌شود؛ مانند: (الحمد لله الذی انزل علی عبده الکتاب ولم یجعل له عوجا قیما…)
که در تقدیر چنین است: "انزل علی عبده الکتاب قیما ولم یجعل له عوجا". نمونه‌های دیگری از تقدیم و تاخیر که سبب
اجمال آیه شده است به این
شرح است: آیه: (یسالونک کانک حفی عنها)
که در تقدیر: «یسالونک عنها کانک حفی» است، و آیه: (ولولا کلمة سبقت من ربک لکان لزاما واجل مسمی)
که در تقدیر: «ولو کلمة سبقت من ربک واجل مسمی لکان لزاما» است، و آیه: (حتی تؤمنوا بالله وحده الا قول ابراهیم لابیه)
که استثنای از
صدر آیه، یعنی: (قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم والذین معه اذ قالوا لقومهم) است.
تقدیم و تاخیر باعث
ابهام در فهم معنا نشده است. در این صورت، سخن از
علت تقدیم و تاخیر است که
فواید مختلفی برای آن برشمرده‌اند؛ مانند:
تبرک،
تشریف،
تعظیم،
مناسبت،
ترغیب و برانگیختن و….
اسباب تقدیم و تاخیر.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تقدیم و تاخیر».
