• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقدم و تاخر (علوم قرآنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تقدیم و تاخیر، جابه جا کردن یک لفظ از جایگاه طبیعی آن در کلام، از اسلوب بلاغی قرآن و از اسباب اجمال است.



"تقدیم و تاخیر" از اسلوب‌های معانی قرآن، و یکی از اسباب اجمال است.


در قرآن کریم برخی الفاظ، مقدم یا مؤخر از جایگاه خویش در آیات آورده شده‌اند. این کار علاوه بر این که اصولی و کاملا نظام مند است و بر اعجاز بیانی قرآن کریم دلالت دارد، بر زیبایی اسلوب و شیوایی تعبیر و حسن سبک نیز می‌افزاید.


درباره جواز تقدیم و تاخیر میان علما اختلاف است.
در مقدم و مؤخر قرآن به دو وضعیت برمی خوریم:

۳.۱ - قول اول

به حسب ظاهر، معنای آیه مشکل است؛ اما وقتی دانستیم که از قبیل تقدیم و تاخیر است، معنای آن روشن می‌شود؛ مانند: (الحمد لله الذی انزل علی عبده الکتاب ولم یجعل له عوجا قیما…) که در تقدیر چنین است: "انزل علی عبده الکتاب قیما ولم یجعل له عوجا". نمونه‌های دیگری از تقدیم و تاخیر که سبب اجمال آیه شده است به این شرح است: آیه: (یسالونک کانک حفی عنها) که در تقدیر: «یسالونک عنها کانک حفی» است، و آیه: (ولولا کلمة سبقت من ربک لکان لزاما واجل مسمی) که در تقدیر: «ولو کلمة سبقت من ربک واجل مسمی لکان لزاما» است، و آیه: (حتی تؤمنوا بالله وحده الا قول ابراهیم لابیه) که استثنای از صدر آیه، یعنی: (قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم والذین معه اذ قالوا لقومهم) است.

۳.۲ - قول دوم

تقدیم و تاخیر باعث ابهام در فهم معنا نشده است. در این صورت، سخن از علت تقدیم و تاخیر است که فواید مختلفی برای آن برشمرده‌اند؛ مانند: تبرک، تشریف، تعظیم، مناسبت، ترغیب و برانگیختن و….
[۷] کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۳۲۴-۳۲۹).



اسباب تقدیم و تاخیر.


۱. کهف/سوره۱۸، آیه۱-۲.    
۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۸۷.    
۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۲۹.    
۴. ممتحنه/سوره۶۰، آیه۴.    
۵. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۳، ص۲۳۳.    
۶. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص(۳۸-۴۷).    
۷. کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۳۲۴-۳۲۹).



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تقدیم و تاخیر».    




جعبه ابزار