تعصیب (فقه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تعصیب یعنی
ارث دادن به
عصبه میت.
در باب ارث از آن سخن گفته شده است.
عصبه نزد عالمان
سنی بر دو قسم است:
عصبه ذاتی (
عصبه بنفسه) و عصبه غیرى (
عصبه بالغیر). اوّلى عبارت است از خویشاوندان نرینه‌اى مانند
پسر و
برادر كه بدون واسطه، یا با واسطه
ذکور، مانند
عمو، فرزندان پسر و برادر و عمو، با میت، نسبت دارند. دومى عبارت است از خویشاوندان خارج از عصبه ذاتى كه عصوبت را از عصبه ذاتى كسب مى‌كنند.
اینان عبارتند از:
دختر،
دختر پسر و
خواهر پدری و مادرى یا پدرى.
تعصیب (ردّ) در
فقه شیعه باطل است؛ لیكن
اهل سنت در دو مورد، آن را
صحیح مى‌دانند.
الف. میت،
وارث فرض بر نداشته باشد. در این صورت، ارث به عصبه مى‌رسد، با
ملاک الاقرب فالاقرب، و بقیه خویشاوندان، سهمى ندارند. در فقه شیعه، ارث از آن همه خویشان است با ملاک یاد شده.
ب. میت، وارث فرض بردارد، لیكن مقدار
ترکه بیش از
سهام آنان است. در این صورت، مقدار
اضافى را عصبه به ارث مى‌برند و چیزى از آن به فرض بران نمى‌رسد. لیكن در فقه شیعه، مقدار
اضافى نیز از جهت
قرابت به فرض بران مى‌رسد؛ جز
شوهر و
زن با وجود وارث دیگر و
مادر با وجود برادر پدرى یا پدرى و مادرى میت، و پدر میت و برادر مادرى با وجود یكى از اجداد پدرى كه این افراد با وجود وارثى دیگر، مشمول این
حکم نیستند؛
لیكن در صورت
عدم وجود وارثى بجز شوهر، مقدار
اضافى به شوهر مى‌رسد و در صورت
عدم وجود وارثى بجز
زوجه در اینكه مقدار
اضافى به او
رد مى‌شود یا آنكه از آن
امام علیه السّلام خواهد بود،
اختلاف است. قول
مشهور عدم ردّ به زوجه است. در نتیجه مقدار
اضافى به امام علیه السّلام مى‌رسد.
در فرض سوم (مادر با وجود برادر و پدر میت) مقدار
اضافى به پدر داده مى‌شود و در فرض آخر (برادران مادرى با وجود یكى از اجداد پدرى) مقدار
اضافى به جدّ مى‌رسد.
اگر
میت،
سنی و
عصبه ارث بر او،
شیعه باشد، وى مى‌تواند به
قاعده الزام خواستار ارث خود از تركه میت یاد شده باشد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۳۳
