تعارض عام و مفهوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تعارض عام و مفهوم یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم دلیل دیگر است.

---

تعارض عام و مفهوم، از اقسام تعارض ادله لفظی و به معنای تنافی میان منطوق دلیل عام و مفهوم دلیل دیگر چه مفهوم مخالف و چه موافق است؛ یعنی امر دایر است بین تخصیص عموم و بین الغای مفهوم.

۱.۱ - مثال

مانند: تعارض «اضرب کل احد» که عام است، با مفهوم موافق جمله «لا تقل لهما اف» که حرمت زدن والدین است؛ در این جا امر دایر است بین تخصیص «اضرب کل احد؛ همه را به جز پدر و مادر بزن» و بین الغای حرمت ضرب والدین.

---

میان اصولیون اختلاف است که در تعارض عام و مفهوم، تخصیص عام مقدم است، یا الغای مفهوم ؛ برخی، عام را بر مفهوم مقدم می‌دارند، چون دلالت عام بر عموم ، ذاتی و اصلی است، ولی دلالت لفظ بر مفهوم ، تبعی است. اما برخی دیگر، مفهوم را بر عام مقدم می‌دارند، به خصوص اگر مفهوم موافق باشد. برخی همانند مرحوم صاحب «فصول» نیز در این مسئله، به تفصیل اعتقاد دارند.

---