تسخیر شتر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در ایاتی از
قرآن کریم در باره ی
تسخیر شتر برای انسان ، سخن به میان آمده که به بیان آنها می پردازیم.
فلسفه تسخیر شتران برای انسانها به وقت
قربانی آنها در
حج ، یاد خداوند به
عظمت و
کبریایی است.
والبدن جعلنـها لکم... • ... کذلک سخرها لکم لتکبروا الله علی ما هدکم..
و شترهای چاق و فربه را (در مراسم حج) برای شما از شعائر الهی قرار دادیم • این گونه خداوند آنها را مسخر شما ساخته، تا او را بخاطر آنکه شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید و بشارت ده نیکوکاران را!
«بدن» جمع «بدنه» به معنای شتران تنومند و یا گاوها و شترانی است که برای
قربانی صلاحیت دارند.
باز در آیات مورد بحث سخن از مراسم حج و شعائر الهی و مساله قربانی است، نخست می‌گوید: " شترهای چاق و فربه را برای شما از شعائر الهی قرار دادیم" (و البدن جعلناها لکم من شعائر الله).
آنها از یک سو به شما تعلق دارند، و از سوی دیگر از
شعائر و نشانه‌های خداوند در این عبادت بزرگ هستند، چرا که
قربانی حج یکی از مظاهر روشن این عبادت است که به
فلسفه آن سابقا اشاره کرده‌ایم.
" بدن" (بر وزن قدس) جمع" بدنة" (بر وزن عجله) به معنی شتر بزرگ و چاق و گوشت دار است، و از آنجا که چنین حیوانی برای مراسم
قربانی و اطعام فقرا و نیازمندان مناسبتر است مخصوصا روی آن تکیه شده، و گرنه می‌دانیم چاق بودن حیوان قربانی از شرائط الزامی نیست. همین مقدار کافی است که لاغر نبوده باشد.
ظاهرا مراد از"
تکبیر خدا" ذکر او به
کبریایی و عظمت باشد که ما را هدایت فرمود. پس مراد از
هدایت هم هدایت به
اطاعت و عبودیت خود او است. و معنای آیه این است که: خداوند آن حیوان را این چنین برای شما مسخر نمود تا همان تسخیر وسیله هدایت شما به سوی اطاعت و تقرب به سویش شود، شما آن را قربانی کنید و در هنگام قربانی کردن و یاد
کبریاء و عظمت او در برابر این هدایت بیفتید. • بعضی از مفسرین گفته‌اند: مراد از"
تکبیر"
معرفت خدای تعالی به عظمت است و مراد از" هدایت"
هدایت به سوی تسخیر آن حیوان است و معنا چنین است که: خداوند آن
حیوان را مسخر شما کرد تا او را به عظمت بشناسید و فکر کنید که او چقدر بزرگ است که راه تسخیر این حیوان را به ما نشان داده است.
ولی وجه اول از این دو وجه بهتر، و با سیاق سازگارتر است، چون بنا بر آن وجه، تعلیلی که آمده با مقام (تسخیرش برای قربانی و
تقرب) سازگارتر است، چون حاج به یاد
کبریایی خدا می‌افتد و او را در برابر اینکه
هدایت به چنین عبادتی شده که هم رضای او را دنبال دارد و هم ثوابش را،
تکبیر گوید.
و بنا بر وجه دوم این ارتباط با مقام رعایت نمی‌شود، چون تسخیر
شتر برای آدمیان و هدایت ایشان به چگونگی تسخیر آن، اختصاصی به حاجیان ندارد.
رام بودن شتر برای انسان، از نعمتهای خداوند بوده و شایسته شکر و سپاس است.
والبدن جعلنـها لکم... کذلک سخرنـها لکم لعلکم تشکرون.
و شترهای چاق و فربه را (در مراسم حج) برای شما از شعائر الهی قرار دادیم • این گونه خداوند آنها را مسخر شما ساخته، تا او را بخاطر آنکه شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید و بشارت ده نیکوکاران را!
این عجیب است حیوانی با آن بزرگی و
قدرت و زور آن چنان
تسلیم است که اجازه می‌دهد کودکی پاهای او را محکم ببندد، و او را نحر کند (طریقه
نحر کردن این است که کاردی در گودی گردن او فرو می‌برند خونریزی شروع می‌شود و حیوان به زودی جان می‌دهد).
گاهی خداوند برای نشان دادن اهمیت این تسخیر، فرمان
اطاعت و
تسلیم • را از این حیوانات بر می‌دارد و دیده‌ایم یک شتر خشمگین و عصبانی که در حال عادی کودک خردسال مهار او را می‌کشید تبدیل به موجود خطرناکی می‌شود که چندین انسان نیرومند از عهده او بر نمی‌آیند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۸۷، برگرفته از مقاله «تسخیر شتر».
