تسخیر روز (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند درآیاتی چند سخن از
تسخیر روز برای انسان گفته که آن ها را از نظر می گذرانیم.
تسخیر روز برای انسانها، از
آیات الهی است.
وسخر لکم... النهار... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.
او
شب و روز و
خورشید و ماه را مسخر شما ساخت و ستارگان نیز به فرمان او مسخر شمایند در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که
عقل خود را به کار می‌گیرند
تعقل و خردورزی، راه شناخت آیت الهی بودن تسخیر روز برای انسانها است.
وسخر لکم... النهار... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.
در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند
" تسخیر" در فرهنگ قرآن به دو معنی آمده است، یکی در خدمت منافع و مصالح
انسان بودن (مانند تسخیر خورشید و ماه) و دیگری زمام اختیارش در دست بشر بودن (مانند تسخیر کشتی‌ها و دریاها).
و اینکه بعضی پنداشته‌اند که این آیات اشاره به اصطلاحی است که امروز برای تسخیر داریم (مانند تسخیر کره ماه بوسیله مسافران فضایی) درست به نظر نمی‌رسد، زیرا در بعضی از آیات قرآن می‌خوانیم و سخر لکم ما فی السماوات و ما فی الارض جمیعا منه
که نشان می‌دهد همه آنچه در آسمانها و همه آنچه در زمین است مسخر انسان است، در حالی که می‌دانیم
مسافرت فضانوردان به همه کرات آسمانی قطعا
محال است.
آری در قرآن بعضی آیات دیگر داریم که ممکن است اشاره به این نوع تسخیر باشد که در تفسیر
سوره الرحمن از آن بحث شده (درباره مسخر بودن موجودات در برابر انسان در ذیل آیه ۲ سوره رعد نیز بحثی شد)
تسخیر روز برای بهره برداری انسانها، دلیل یکتایی خداوند است.
الله الذی... • ... وسخر لکم... النهار.
خداوند همان کسی است که• و شب و روز را (نیز) مسخر شما ساخت
چون هر یک از این مذکورات و همچنین مجموع شب و روز، و مجموع
آفتاب و ماه و
نجوم دارای خواص و آثاری هستند که هر یک برای خود دلیل مستقلی است بر اثبات وحدانیت پروردگار در
ربوبیت، لذا خدای تعالی، آیه مورد بحث را با جمله" ان فی ذلک لآیات لقوم یعقلون" ختم فرمود، و کلمه" آیت" را به
صیغه جمع آورد، بخلاف دو آیه قبل و بعد که در آنها به
صیغه مفرد آورده است.
منظور خداوند از تسخیر روز، بهره برداری انسانها بود.
الله الذی... • ... سخر لکم... والنهار.
وسخر لکم... النهار..
مفهوم واقعی تسخیر موجودات برای انسان آنست که در خدمت منافع او باشند، و به نفع او کار کنند، و به او امکان بهره گیری دهند، به همین جهت شب و روز و خورشید و ماه و ستارگان که هر کدام به نوعی در زندگی انسان اثر دارند و مورد بهره برداری او قرار می‌گیرند در تسخیر اویند.
تسخیر روز برای بهره بردن انسانها، جلوه‌ای از
نعمتهای بی شمار خداوند بوده و شایسته شکر و سپاس است..... وسخر لکم... النهار• ... وان تعدوا
نعمت الله لا تحصوها ان الانسـن لظـلوم کفار.
و خورشید و ماه را- که با برنامه منظمی در کارند- به
تسخیر شما درآورد و شب و روز را (نیز) مسخر شما ساخت• و از هر چیزی که از او خواستید، به شما داد و اگر
نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد! انسان، ستمگر و
ناسپاس است!
این تعبیر جالب (مسخر بودن موجودات برای انسان به فرمان خدا) علاوه بر اینکه شخصیت و عظمت واقعی انسان را از دیدگاه اسلام و قرآن روشن می‌سازد، و به او عظمتی می‌بخشد که درخور مقام خلیفة اللهی است،
نعمتهای گوناگون خدا را به خاطرش می‌آورد، حس
قدردانی را در او برمی انگیزد، و از نظام بدیعی که در چگونگی این تسخیر به کار رفته، وی را به خدا نزدیک می‌سازد.
و به همین جهت در پایان آیه میگوید: در این تسخیر نشانه‌هایی است برای آنها که
اندیشه می‌کنند
جالب اینکه در آیات فوق
نعمتهای مادی و معنوی آن چنان به هم آمیخته شده است که نمی‌توان آنها را از یکدیگر تفکیک کرد، با این حال لحن آیات مزبور در زمینه
نعمتهای معنوی با
مادی متفاوت است.
در هیچ مورد نمی‌گوید بر خدا است که فلان رزق و روزی را برای شما بیافریند، اما در مورد
هدایت، راه راست میگوید" بر خدا است که راه راست را به شما نشان دهد"، و نیروهای لازم را برای پیمودن این راه از نظر
تکوین و
تشریع در اختیارتان بگذارد.
اصولا بحثهای یک بعدی از روش قرآن دور است، حتی آنجا که سخن از
آفرینش درختان و میوه‌ها و تسخیر خورشید و ماه به میان می‌آورد باز آن را در مسیر یک هدف معنوی قرار می‌دهد و میگوید: " این
نعمتهای مادی نیز نشانه‌ای است از عظمت آفرینش و آفریدگار"
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۸۶، برگرفته از مقاله «تسخیر روز».
