• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کتاب تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره اثری در تاریخ محلی مدینه، نوشته ابوبکر بن حسین مراغی می‌باشد.


این کتاب که از منابع تاریخ مدینه به شمار می‌رود، آگاهی‌هایی را پیرامون شهر مدینه، مسجدالنبی و توسعه‌های آن، مرقد نبوی، بقاع بقیع، اماکن، وادی‌ها، مسجدها، چاه‌ها و نکاتی در باب توسل و شفاعت و زیارت پیامبر (ص) به دست می‌دهد.

زین الدین ابوبکر بن حسین قرشی عبشمی مراغی مصری
[۱] الضوء اللامع، السخاوی، ج۱۱، ص۲۸.    
[۲] معجم المؤلفین، عمر کحاله، ج۳، ص۶۰.    
مشهور به زین الدین مراغی یا عثمانی، از فقیهان شافعی و مورخان مدینه است که نام او را عبدالله نیز نوشته‌اند.
[۳] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۹۸، «ابوبکر المراغی و کتابه تحقیق النصره».
او به سال ۷۲۷ق. در قاهره زاده شد و رشد کرد و سپس به حجاز آمد و حدود ۵۰ سال مجاور مدینه گشت
[۴] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۴.
و از دانشورانی چون ابن سبع در ۷۵۷ق. صحیح بخاری و از بدر بن فرحون کتاب الانباء المبینه قاسم ابن عساکر در تاریخ مدینه را فراگرفت. برخی دیگر از مشایخ مراغی عبارتند از عفیف الدین مطری و عزالدین ابن جماعه کنانی.
[۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۱.
[۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲.
ابوالعباس ابن شحنه نیز به او اجازه حدیث داده است.
[۷] شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد، ج۹، ص۱۷۷.
از شاگردان او می‌توان از ابن حجر عسقلانی، احمد بن محمد مطری، و عبدالرحمن مدنی شافعی یاد کرد.
[۸] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۲.
[۹] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۳.

مراغی قضاوت مدینه و امامت جماعت مسجدالنبی را پس از بهاء محمد بن محب زرندی در ۸۰۹ق. عهده دار شد و پس از یک سال و نیم به دلیل اختلاف با جماز بن نصیر، حاکم مدینه، از این منصب کناره گرفت.
[۱۰] الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۱۱، ص۲۹.    
[۱۱] الاعلام، الزرکلی، ج۲، ص۶۳.
وی دو سال نیز در مکه به سر برد و سپس به مدینه بازگشت و در ۸۱۶ق. همان جا وفات یافت و در بقیع دفن شد.
[۱۲] الاعلام، الزرکلی، ج۲، ص۶۳.
[۱۳] معجم المؤلفین، ج۳، ص۶۰.    
[۱۴] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۶.
فرزند مراغی، محمد بن ابوبکر (۷۷۵-۸۵۹ق.) مشهور به ابن مراغی، فقیه و محدث و صاحب آثار علمی متعدد بوده است.
[۱۵] هدیة العارفین، اسماعیل پاشا، ج۲، ص۲۰۰.    
[۱۶] الاعلام، الزرکلی، ج۶، ص۵۸.    
زین الدین مراغی در حوزه حدیث و تاریخ و فقه، آثار گوناگون از جمله روائح الزهر فی السیرة النبویه، و مرشد الناسک الی معرفة المناسک
[۱۷] المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۳، «ابوبکر المراغی و کتابه تحقیق النصره».
دارد.

کتاب تحقیق النصره در تداوم سنت تاریخ نگاری مدینه و با هدف تلخیص و تکمیل و افزایش مباحث الدرة الثمینة فی اخبار المدینه اثر ابن نجار (م. ۶۴۳ق.) نگارش یافته است. پیش از مراغی، مطری (م. ۷۴۱ق.) در کتاب التعریف بما آنست الهجرة من معالم دار الهجره همین کار را انجام داده و به تلخیص و تکمیل کتاب ابن نجار پرداخته بود؛ اما به نظر مراغی، کتاب مطری وافی به مقصود نبوده؛ زیرا نتوانسته بود تمام نکات و گزارش‌ها و اهداف کتاب الدرة الثمینة فی اخبار المدینه اثر ابن نجار را با حفظ ایجاز و اختصار مطرح نماید.
[۱۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۹۴.
برای رفع این نقصان، مراغی کوشیده است تا گزارش‌های این دو کتاب را با حذف سلسله سند راویان و گاه جا به جا کردن گزارش‌ها، سامان دهد و با افزودن آگاهی‌های تکمیلی، ارزش کتابش را نسبت به دو اثر پیشین، تثبیت کند.
[۱۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۹۴.
[۲۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۹۵.
افزون بر این، وی به تصحیح خطاها و گزارش‌های نادرست کتب پیشین پرداخته است.
[۲۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶.
[۲۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۷.

سخاوی اهمیت تحقیق النصره و عنایت عالمان و مورخان به این کتاب را یادآوری کرده است.
[۲۳] الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۱۱، ص۲۹.    
از وجوه اهمیت تحقیق النصره، حفظ و نقل گزارش‌های کتاب‌های پیشین است که بیشتر آن‌ها از دست رفته‌اند. مراغی منقولاتی گسترده از کتاب اخبار دار الهجره رزین بن معاویه عبدری (م. ۵۲۵ق.) آورده است. تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۱.تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۵، ۱۶۹، ۱۷۱. بسیاری از مباحث کتاب عبدری، از طریق همین نقل‌های مراغی قابل بازسازی است. پیش از تحقیق النصره، در منابع تاریخ مدینه، به کتاب عبدری نپرداخته‌اند.

همچنین گزارش‌های بسیار از اخبار المدینه ابن زباله (م. حدود۲۰۰ق.) در کتاب مراغی به چشم می‌خورد.
[۲۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۰۵.
[۲۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۱.
[۲۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۶.
[۲۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۳.
[۲۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۵.
[۲۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
نیز یکی از مصادر و منابع تحقیق النصره، کتاب اخبار المدینه یحیی بن حسن علوی (م. ۲۷۷ق.) است.
[۳۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۱.
[۳۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
۲۶ گزارش که از این کتاب آمده، از دسترسی نویسنده به اصل کتاب حکایت دارد؛ در حالی که ابن نجار در الدرة الثمینه• توانسته تنها چند نقل کوتاه از کتاب علوی بیاورد.
توجه مورخان مدینه از جمله سمهودی (م. ۹۱۱ق.) در نقل گسترده گزارش‌های تحقیق النصره، نشانه اهمیت این کتاب است. گوشه‌هایی از کتاب مراغی درباره مسجدالنبی، شکل و تصویر قبور سه گانه، مسجد قبا، وادی مهزور، توسل و موضوعات دیگر مورد توجه سمهودی قرار گرفته و وی آن‌ها را نقل کرده است.
[۳۲] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۵۲.    
[۳۳] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۷.    
[۳۴] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۵۷.    
[۳۵] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۱۶.    
[۳۶] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۳۱.    
[۳۷] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۲۵۳.
[۳۸] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۵۷.    
[۳۹] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۳۱۳.    
[۴۰] وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۳۵۸.
برخی دانشوران شیعه در موضوعاتی که با انگیزه‌ها و آموزه‌های شیعه پیوند دارد، مانند بحث از باب علی (از ابواب مسجدالنبی) و توسل، به کتاب تحقیق النصره استناد کرده‌اند.
[۴۱] شرح احقاق الحق، المرعشی، ج۵، ص۵۸۴.
[۴۲] الانتصار، العاملی، ج۵، ص۳۲۱.    


روش مراغی، جمع میان نقل و مشاهده است. او در وصف هر موضوع، از گزارش‌های منابع پیشین بهره می‌گیرد و دیده‌های خویش را نیز می‌افزاید. دقت در نقل گزارش‌ها و اندازه گیری‌ها، از ویژگی‌های روش تاریخ نگاری مراغی است.
[۴۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۰.
[۴۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۱.
از ویژگی‌های مراغی، افزودن مبحث کلامی «توسل» به این کتاب، به تناسب بحث از زیارت نبوی است.
[۴۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۱۶.
[۴۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۲.

در متن کتاب به تاریخ نگارش تحقیق النصره در سال۷۶۶ق. اشاره شده است.
[۴۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۶.
درباره عنوان تحقیق النصره بتلخیص معالم دار الهجره که نام انتخابی خود مراغی است
[۴۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۹۵.
،
[۴۹] کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۱۲.
[۵۰] کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۷۸.
تنها یک نکته مبهم در کلمه «تلخیص» وجود دارد. این قید به کتاب الدرة الثمینة فی اخبار المدینه ابن نجار مرتبط نیست؛ زیرا تحقیق النصره خلاصه الدرة الثمینه نیست، گر چه الدره یکی از مصادر مهم و اصلی مراغی است. بنابراین، مقصود مراغی از قید «تلخیص»، گزارش تاریخ و معرفی مساجد و اماکن مدینه به صورت مختصر و با رعایت ایجاز است.
موضوعات کتاب در یک مقدمه، چهار باب و فصول متعدد تنظیم شده‌اند. در مقدمه، طی سه فصل نخست، روایاتی در باره جایگاه و فضیلت مدینه از منابع حدیث اهل سنت مانند صحیح بخاری و صحیح مسلم نقل شده است.
[۵۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۹۶.
[۵۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۱.
در فصل دوم، گزارشی کوتاه از نام‌های مدینه مانند عذرا
[۵۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۳.
، مطیبه و طیبه
[۵۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۴.
، یثرب
[۵۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۴.
[۵۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۰.
و نیز اشاره‌ای به قبیله‌ها و تیره‌های اوس و خزرج
[۵۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۰.
[۵۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۲.
آمده است. گزارش مطری از ۳۰۰ صنعتگر و کارگر یهودی ساکن قریه یثرب، با نقد مراغی مواجه شده؛ زیرا به نظر وی، این صنعتگران در منطقه زهره، یکی از مناطق مجاور مدینه، ساکن بوده‌اند.
[۵۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۸.
در فصل بعد، به فضیلت‌ها و اهمیت مسجدالنبی و روضه شریفه در احادیث اسلامی اشاره گشته است.
[۶۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۳.
[۶۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۶.


۷.۱ - باب اول

در باب اول، طی هفت فصل، گزارش‌های متعدد از تاریخ بیعت عقبه و اسلام آوردن گروهی انصار و نام‌های بیعت کنندگان و نقیبان
[۶۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۹.
[۶۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۵۷.
، هجرت پیامبر (ص) به مدینه
[۶۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۵۸.
، ورود پیامبر به قبا، فضیلت مسجد قبا
[۶۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۶۴.
[۶۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۵.
، ساخت مسجدالنبی در عهد نبوی، محل مصلای رسول خدا، و گسترش‌های دوران خلفای بعد
[۶۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
[۶۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۰۳.
آمده است. مراغی در وصف مکان‌های مدینه، افزون بر استناد به اخبار تاریخی، از دیده‌های خود نیز بهره گرفته و از جمله، درباره مسجد ضرار آورده است: «امروزه نشانه‌ای از آن وجود ندارد و ابن نجار جای آن را به اشتباه نشان داده است.»
[۶۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۲.

مراغی در باره مسجدالنبی، دانسته‌های خود از معماری، مساحت‌ها، نوع سنگ‌ها و آجرهای به کار رفته در آن، و تغییر خانه‌های پیرامون مسجد، از جمله خانه همسران پیامبر را یاد کرده است.
[۷۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۰۴.
[۷۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۴.
او پس از ارزیابی وصف ابن نجار از حدود مسجدالنبی می‌گوید: «اکنون از بلاط مسجد خبری نیست و نیز دو تیر چوبی که از سمت شام در صحن مسجد نصب شده بود، از میان رفته است.»
[۷۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۱.

بخشی از کتاب به استوانه‌های مسجدالنبی و دیده‌های مراغی از استوانه مخلقه
[۷۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۵.
، استوانه عایشه
[۷۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۶.
، استوانه توبه
[۷۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۸.
، استوانه امام علی
[۷۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۳۲.
و داستان ستون حنانه که از فراق پیامبر (ص) فریاد و زاری می‌کرد
[۷۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۳۲.
اختصاص یافته است. جذع (شاخه) این ستون در سوی راست مصلای نبوی بوده است. مراغی نکاتی دیگر نیز درباره این شاخه آورده و یاد کرده که در زمان او، این شاخه در انبار حرم نبوی نگهداری می‌شده است.
[۷۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۰.
[۷۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۱.

منبر پیامبر و تاریخ تعمیرهای آن در گزارشی کوتاه آمده است.
[۸۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۴.
[۸۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۵۳.
مراغی درباره حریق مسجدالنبی و تلاش حاکمان مصر در تعمیر مسجد، گزارشی مفصل آورده
[۸۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۵۳.
[۸۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۲.
و به محل تهجد پیامبر در مسجد اشاره کرده است.
[۸۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۳.
[۸۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۴.

فصل پنجم در باره پنجره‌ها و باب‌های مسجدالنبی است.
[۸۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۵.
[۸۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۲.
مسجد در روزگار پیامبر سه در داشته
[۸۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۹.
که از این قرار بوده‌اند: باب النبی، باب علی و باب عثمان.
[۸۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۹.
[۹۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۷۲.
این درها تا عهد ولید مروانی به ۲۰ عدد رسیده است. در گزارش ابن زباله (م. حدود۲۰۰ق.) که در زمره واپسین گزارش‌ها از وضع مسجدالنبی در سده‌های نخستین است، به ۲۴ در اشاره شده است.
[۹۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۷۰.

گزارش‌های مراغی در فصل ششم در باره مرقد نبوی، از این جهت مهم است که تاریخ گنبد مرقد نبوی در دیگر منابع به دقت گزارش نشده است. به نظر مراغی، مرقد نبوی تا زمان ملک منصور قلاوون صالحی که در ۶۷۸ق. گنبدی بر آن بنا کرد، تنها دیواری آجری بلندتر از سطح دیوار مسجد داشت.
[۹۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۳.
مراغی آگاهی‌های بیشتری از گنبد و معماری آن به دست نداده است. وی از تلاش عمر بن عبدالعزیز در بنای دیوار (حائط) و نیز پوشش (حائز) محافظ قبور سه گانه، گزارشی کوتاه آورده است.
[۹۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۵.
[۹۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۸.
او پیشتر آورده است که عمر بن عبدالعزیز مرقد نبوی را پنج گوشه ساخت؛ به گونه‌ای که هنگام نماز، استقبال به سوی قبر نبوی محقق نشود.
[۹۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۳.
[۹۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۴.

فصل هفتم به آداب و مستحبات، تخلیق (خوشبو کردن) و تحصیب مسجدالنبی (تسطیح سنگریزه‌های صحن) اختصاص دارد.
[۹۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۹۳.
[۹۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۰۴.

مباحثی در باره رحلت پیامبر (ص) و شیخین
[۹۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۰۷.
[۱۰۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۷.
، آداب زیارت مرقد نبوی و ادله مشروعیت آن
[۱۰۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۸.
[۱۰۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۱.
، بقاع بقیع و فضیلت زیارت بقیع
[۱۰۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۲.
[۱۰۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۳.
و مقبره بنی سلمه در غرب مدینه
[۱۰۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۴.


۷.۲ - باب دوم

در باب دوم آمده است. گزارش مراغی از گنبدهای ائمه بقیع که به همت ناصر بن مستضیء عباسی ساخته شده، چشمگیر است.
[۱۰۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۹.
او در مبحث مشروعیت زیارت پیامبر (ص) به اجماع مسلمانان و ادله دیگر استناد می‌کند
[۱۰۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۸.
[۱۰۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۳۹۲.
و یکی از شاخه‌های این موضوع را به مبحث توسل و شفاعت اختصاص می‌دهد
[۱۰۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۱۶.
[۱۱۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۲.
و با روش نقلی و عقلی، ادله و مبانی مشروعیت و جواز توسل به پیامبر (ص) خواه در هنگام حیات و خواه پس از وفات ایشان را به میان می‌آورد. یکی از شاخه‌های این بحث از نظر مراغی، اثبات حیات برزخی
[۱۱۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۳.
[۱۱۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۱.
است. این موضوع از مباحث نوآورانه این اثر در قیاس با دیگر آثار تاریخی مدینه است که به نظر می‌رسد به دنبال آرا و شبهات ابن تیمیه طرح شده است. (توسل)

۷.۳ - باب سوم

باب سوم حاوی نکاتی در باره کوه احد
[۱۱۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۹.
[۱۱۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۲.
، قبور شهدای احد و بقعه حمزه
[۱۱۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۲.
[۱۱۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۹.
و نیز مساجد معروف مدینه است.
[۱۱۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۸۰.
[۱۱۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۴۹۹.
گزارش مراغی از سور مدینه (دیوارهای پیرامون شهر) و تعمیر آن به همت عضدالدوله بویهی و ماجرای نقب زدن از زیر مرقد نبوی به دست دو مسیحی اندلسی و کشف آن با خواب محمود زنگی و نیز ساختن حصار مرقد نبوی در ۵۵۷ق. و نوسازی آن در ۷۵۱ق. به همت ملک ناصر حسن بن محمد قلاوون مملوکی، از آگاهی‌های جدیدی است که در الدرة الثمینه نیامده است.
[۱۱۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۰۲.
[۱۲۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۰۵.

یکی از آگاهی‌های نویسنده درباره مساجد تاریخی مدینه
[۱۲۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۲۶.
[۱۲۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۴۵.
، گزارشی از مسجد ذوالحلیفه است که در چهار یا شش میلی مدینه قرار داشته و املاک بنی جشم در آن جای دارد و امروزه به آبارعلی معروف است.
[۱۲۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۲۶.
مراغی از مساجدی که ابن زباله در اخبار المدینه و بخاری در الصحیح از آن‌ها یاد کرده‌اند، سخن گفته و افزوده که اکنون از این مساجد اثری باقی نیست و محلشان ناشناخته است.
[۱۲۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۳۲.
نیز گزارشی از چاه‌های مدینه که در عهد مؤلف نشانه‌ای از آن‌ها یافت می‌شده، ارائه گشته است.
[۱۲۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۴۶.
[۱۲۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۷۴.


۷.۴ - باب چهارم

باب چهارم به وادی‌های مدینه مانند وادی عقیق، وادی جفاف
[۱۲۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۷۷.
[۱۲۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۸.
، صدقات و موقوفات نبوی در مدینه
[۱۲۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۲.
[۱۳۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۴.
، خندق
[۱۳۱] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۹.
[۱۳۲] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۰۴.
، حدود و خصائص حرم مدنی
[۱۳۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۰۵.
[۱۳۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۶.
، فضیلت مرگ در مدینه
[۱۳۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۷.
[۱۳۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۸.
و اشعاری در ترغیب آمدن به مدینه
[۱۳۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۹.
[۱۳۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۶۳۲.
پرداخته است. گزارش مراغی از رویداد نار الحجاز یا فوران گدازه‌های آتشفشانی، با این که گزارش آن را از دیگر مورخان برگرفته، اهمیت دارد.
[۱۳۹] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۵.
[۱۴۰] تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۷.

ƒ
این کتاب در سال ۱۳۷۴ق. بر پایه نسخه‌ای کتابت شده به سال ۷۶۶ق.
[۱۴۱] کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۷۸.
که در دار الکتب المصریه نگهداری می‌شود، در مصر به چاپ رسید.
[۱۴۲] الاعلام، الزرکلی، ج۸، ص۲۹۴.    
محمد عبدالجواد اصمعی در ۱۴۰۱ق. کتاب را بر پایه آن نسخه تصحیح و در المکتبة العلمیه مدینه چاپ کرد و گزارشی از گسترش مسجدالنبی در دوره آل سعود بر کتاب افزود.
[۱۴۳] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۴.
[۱۴۴] تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۹.
تحقیق و تصحیحی دیگر نیز به کوشش ابویعقوب نشات بن کمال مصری صورت گرفته که در دار الفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث مصر به سال ۱۴۳۰ق. با مقدمه‌ای ۶۳ صفحه‌ای در باره زندگی و آثار مراغی و نسخ خطی کتاب چاپ شده است.
[۱۴۵] تحقیق النظره، مراغی، ص۷۲.
[۱۴۶] تحقیق النظره، مراغی، ص۷۹.
مصحح تعلیقه‌ها و توضیحاتی نیز در برخی صفحات کتاب آورده و با برخی عقاید مراغی مخالفت ورزیده و در صفحات آغازین کتاب، در باره مشروعیت زیارت مرقد نبوی و جواز سفر زیارتی، به طرح ادله و اقوال و نقد موضع مراغی پرداخته است.
[۱۴۷] تحقیق النظره، مراغی، ص۷۳.
[۱۴۸] تحقیق النظره، مراغی، ص۸۷.


الاعلام: الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق.) ، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.
الانتصار اهم مناظرات الشیعة فی شبکات الانترنت: العاملی، بیروت، دار السیره، ۱۴۲۱ق.
شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (م. ۱۰۸۹ق.) ، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
شرح احقاق الحق: سید شهاب الدین المرعشی النجفی، قم، مکتبة النجفی.
الضوء اللامع: شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، بیروت، دار مکتبة الحیاة.
کشف الظنون: حاجی خلیفه (م. ۱۰۶۷ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق.
المدینة المنوره (فصلنامه): عبدالله عبدالرحیم عسیلان.
معجم المؤلفین: عمر کحاله، بیروت، دار احیاء التراث العربی ـ مکتبة المثنی.
وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.) ، به کوشش خالد عبدالغنی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
هدیة العارفین: اسماعیل پاشا (م. ۱۳۳۹ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

۱. ↑ الضوء اللامع، السخاوی، ج۱۱، ص۲۸.    
۲. ↑ معجم المؤلفین، عمر کحاله، ج۳، ص۶۰.    
۳. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۹۸، «ابوبکر المراغی و کتابه تحقیق النصره».
۴. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۴.
۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۱.
۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲.
۷. ↑ شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد، ج۹، ص۱۷۷.
۸. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۲.
۹. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۳.
۱۰. ↑ الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۱۱، ص۲۹.    
۱۱. ↑ الاعلام، الزرکلی، ج۲، ص۶۳.
۱۲. ↑ الاعلام، الزرکلی، ج۲، ص۶۳.
۱۳. ↑ معجم المؤلفین، ج۳، ص۶۰.    
۱۴. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۶.
۱۵. ↑ هدیة العارفین، اسماعیل پاشا، ج۲، ص۲۰۰.    
۱۶. ↑ الاعلام، الزرکلی، ج۶، ص۵۸.    
۱۷. ↑ المدینة المنوره، عبدالله عبدالرحیم عسیلان، ش۱، ص۱۰۳، «ابوبکر المراغی و کتابه تحقیق النصره».
۱۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۹۴.
۱۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۹۴.
۲۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۹۵.
۲۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶.
۲۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۷.
۲۳. ↑ الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۱۱، ص۲۹.    
۲۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۰۵.
۲۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۱.
۲۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۶.
۲۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۳.
۲۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۵.
۲۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
۳۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۱.
۳۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
۳۲. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۵۲.    
۳۳. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۷.    
۳۴. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۵۷.    
۳۵. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۱۶.    
۳۶. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۱۳۱.    
۳۷. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۲، ص۲۵۳.
۳۸. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۵۷.    
۳۹. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۳۱۳.    
۴۰. ↑ وفاء الوفاء، السمهودی، ج۴، ص۳۵۸.
۴۱. ↑ شرح احقاق الحق، المرعشی، ج۵، ص۵۸۴.
۴۲. ↑ الانتصار، العاملی، ج۵، ص۳۲۱.    
۴۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۰.
۴۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۱.
۴۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۱۶.
۴۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۲.
۴۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۶.
۴۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۹۵.
۴۹. ↑ کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۱۲.
۵۰. ↑ کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۷۸.
۵۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۹۶.
۵۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۱.
۵۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۳.
۵۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۴.
۵۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۴.
۵۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۰.
۵۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۰.
۵۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۲.
۵۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۲۸.
۶۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۳.
۶۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۶.
۶۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۴۹.
۶۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۵۷.
۶۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۵۸.
۶۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۶۴.
۶۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۵.
۶۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۷۶.
۶۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۰۳.
۶۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۱۳۲.
۷۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۰۴.
۷۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۴.
۷۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۱.
۷۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۵.
۷۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۶.
۷۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۲۸.
۷۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۳۲.
۷۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۳۲.
۷۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۰.
۷۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۱.
۸۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۴۴.
۸۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۵۳.
۸۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۵۳.
۸۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۲.
۸۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۳.
۸۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۴.
۸۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۵.
۸۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۲.
۸۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۹.
۸۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۶۹.
۹۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۷۲.
۹۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۷۰.
۹۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۳.
۹۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۵.
۹۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۸۸.
۹۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۳.
۹۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۴.
۹۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۹۳.
۹۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۰۴.
۹۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۰۷.
۱۰۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۷.
۱۰۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۸.
۱۰۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۱.
۱۰۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۲.
۱۰۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۳.
۱۰۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۴.
۱۰۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۹.
۱۰۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۶۸.
۱۰۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۳۹۲.
۱۰۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۱۶.
۱۱۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۲.
۱۱۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۳۳.
۱۱۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۵۱.
۱۱۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۶۹.
۱۱۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۲.
۱۱۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۲.
۱۱۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۷۹.
۱۱۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۸۰.
۱۱۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۴۹۹.
۱۱۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۰۲.
۱۲۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۰۵.
۱۲۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۲۶.
۱۲۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۴۵.
۱۲۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۲۶.
۱۲۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۳۲.
۱۲۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۴۶.
۱۲۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۷۴.
۱۲۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۷۷.
۱۲۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۸.
۱۲۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۲.
۱۳۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۴.
۱۳۱. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۹.
۱۳۲. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۰۴.
۱۳۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۰۵.
۱۳۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۶.
۱۳۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۷.
۱۳۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۸.
۱۳۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۲۹.
۱۳۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۶۳۲.
۱۳۹. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۵.
۱۴۰. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۵۹۷.
۱۴۱. ↑ کشف الظنون، حاجی خلیفه، ج۱، ص۳۷۸.
۱۴۲. ↑ الاعلام، الزرکلی، ج۸، ص۲۹۴.    
۱۴۳. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۴.
۱۴۴. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۲۱۹.
۱۴۵. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۷۲.
۱۴۶. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۷۹.
۱۴۷. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۷۳.
۱۴۸. ↑ تحقیق النظره، مراغی، ص۸۷.


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره».    




جعبه ابزار