تتمیم کتاب أصول الفقه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تتمیم کتاب اصول الفقه» تالیف غلامرضا عرفانیان یزدی از شاگردان مرحوم
مظفر است.
یکی از کاستی‌های
کتاب اصول فقه مرحوم
مظفر عدم تکمیل مقصد چهارم است بطوریکه فقط بحث
استصحاب به طور مختصر نوشته شده است. نویسنده در این
اثر بر اساس محاضرات مرحوم مظفر بقیه
اصول عملیه را به رشته تحریر درآورده است.
کتاب مشتمل بر یک مدخل و پنج فصل است. شیوه ارائه مطالب همان روش مرحوم مظفر در اصول فقه است.
مولف در مدخل کتاب، علت تتمیم کتاب اصول فقه را بیان کرده و سپس درباره وجوب فحص از ادله و رموز آن سخن گفته است. آنگاه در قالب دو تنبیه مقدار فحص و فرق اصطلاحی بین دلیل و
اماره را تبیین می‌کند. در آخرین بحث نیز مدار حکم واقعی و ظاهری را بیان می‌کند.
مطالب مطرح شده در فصول مختلف کتاب به اختصار به شرح ذیل است:
اصل برائت در لسان
ادله اربعهالف-
عقل : بر اساس قاعده قبح عقاب بلابیان در
شبهه حکمیه تحریمیه برائت جاری می‌شود.
ب-
اجماع : دیدگاه همه علماء از متقدمین و متاخرین بر آنست که به هنگام شک در شبهه حکمیه تحریمیه که دلیلی بر حرمت آن وارد نشده اصل برائت است و تحصیل چنین اجماعی اولا با ملاحظه کلمات فقها از زمان
کلینی و
مفید و
صدوقین و
سیدین و
شیخ طوسی ، ثانیا با ملاحظه اجماعات منقوله و
شهرت محققه و ثالثا با ملاحظه
سیره مسلمین حاصل می‌شود.
اصل برائت در کتاب کریم
طرفداران اجرای اصل برائت به آیات مختلفی استناد کرده‌اند که به پنج مورد آنها اشاره می‌شود:
سوره طلاق
آیه ۷،
سوره اسراء
آیه ۳۵،
سوره توبه
آیه ۱۵،
سوره انعام آیه ۱۹ و
سوره انعام آیه ۴۷.
مولف تقریبا دلالت آیات پنجگانه فوق را بر اصل برائت پذیرفته است.
اصل برائت در
سنتدر این باره پنج
حدیث وارد شده است که عبارتند از: ۱- صحیحه
عبدالله بن سنان که شامل شبهه حکیمه و
موضوعیه می‌شود، ۲-
حدیث حل ۳-
حدیث رفع ۴-
حدیث حجب ۵-
مرسل صدوق معاضد به روایت امالی.
اصل احتیاط در لسان سنت
شیخ
حر عاملی در
وسائل الشیعه روایاتی را ذکر می‌کند که اصح آنها صحیح عبدالرحمن بن حجاج و اثوق آنها موثق عبدالله بن وضاح است.
اخبار احتیاط عمدتا سه دسته‌اند: صنف اول آن، لسان نصیحت و ارشاد دارد، صنف دوم اخباری است که امر به کف و توقف به هنگام شبهه دارد و صنف سوم اخباری است که موسوم به اخبار تثلیث است. مولف صنوف سه گانه روایات را بررسی کرده و مورد مناقشه قرار می‌دهد. وی دلیل عقلی
اخباریون بر احتیاط در شبهات حکمیه تحریمیه را بیان کرده و جواب آنها را می‌دهد و سپس مباحثی را مطرح می‌کند که عبارتند از: حقیقت علم اجمالی و شک مقرون به آن،
شبهه غیرمحصوره و حکم و ضابط آن، علم اجمالی تعبدی، اشاره به مسالک چهارگانه در رابطه با حجیت
اماره ، دوران امر بین اقل و اکثر، دوران واجب بین تعیین و
تخییر .
اصل تخییر در حالت دوران بین محذورین
اقوال در دوران بین محذورین عبارتند از: جریان
اصل برائت عقلا و شرعا نسبت به هر یک از وجوب و حرمت، تقدیم جانب حرمت، تخییر ظاهری شرعی بین فعل و ترک، تخییر عقلی تکوینی بین فعل و ترک، تخییر عقلی بین فعل و ترک و حکم به اباحه ظاهری شرعی.
شیخ انصاری در بحث برائت و اشتغال توقف، ولی در مقصد
قطع تخییر عقلی را اختیار کرده است. نویسنده تصریح می‌کند که مختار وی عمل بر طبق اضطرار و توقف است.
کتاب مشتمل بر پاورقی‌های مفیدی است. فهرست مطالب کتاب در ابتدای آن ذکر شده است
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
