تبیین اخبات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آرای
مفسّران در
تفسیر آیات مربوط به اِخبات به هم نزدیک است؛ امّا در تعبیرها و برداشت آزاد آنان از
آیات، با توجّه به معانی اصلی و مجازی اِخبات و نیز قبل و بعد آیات، اندکی تفاوت وجود دارد؛ بنابراین، مفهومی که از اِخبات ارائه داده‌اند نیز متفاوت‌است:
برخی، مقصود از اِخبات درآیات ۲۳
سوره هودو ۳۵-۳۴
سوره حجرا اطمینان به
خدا دانسته‌اند؛ چنان اطمیـنانی که به واسطه آن،
ایمان جای‌گرفته در
قلب انسان متزلزل نشود و
شک و
زیغ به آن راه نیابد؛ هم‌چون زمین مطمئنّی که آن‌چه بر آن مستقر شود، با ثبات و بدون تزلزل نگه‌می‌دارد.
بعضی، اِخبات را
خضوع،
خشوع و
انابه مستمر و مداوم با حالتی یک‌نواخت و یک‌سان و بدون نقصان در برابر
پروردگار و برای
عبادت پروردگار از غیر او بریدن و به‌سوی او منقطع شدن دانسته‌اند.
برخی اِخبات را هم چون موارد پیشین به حصول طمأنینه و خضوع در برابر خدا تفسیر کرده؛ امّا آن را نتیجه ایمان و
عمل صالح دانسته‌اند.
گروهی نیز اِخبات را به
تسلیم قلبی مطلق، بی‌چون و چرا و بدون قید و شرط برای خدا
تفسیر کرده و جمله «و‌اَخبَتوا اِلی رَبِّهِم»
را در مقام بیان تأثیر
حالات قلبی و
معنوی در
پاداش انسان و نیز قبولی
ایمان و عمل دانسته‌اند؛ بنابراین، اِخبات را شرط کارساز بودن ایمان و‌عمل‌و‌سرانجام ورود و خلود در
بهشت می‌دانند.
به نظر عدّه‌ای، مقصود از اِخبات، همانند مورد پیش گفته همان
تسلیم است با این توضیح که تسلیم، از بالاترین
اخلاق حمیده و حتّی برتر از
مقام رضا به
امور تکوینی و
تشریعی است.
صاحب این نظر یادآور می‌شود که اِخبات در کلام
امام صادق(علیه السلام)به
تسلیم تفسیر شده است
: «أتدرون ما‌التسلیم... هو واللّه الإخبات».
برخی با طرح
مباحث اخلاقی و با نگاه
عرفانی، از
آیه «و‌بَشِّرِ المُخبِتین»
، بحث کرده و به تبیین اِخبات پرداخته‌اند.
اِخبات از دیدگاه یاد‌شده، یکی از ابواب ده‌گانه
کمال و
باطن شمرده شده
که پس از قطع علایق و رفع
موانع و
اصلاح قوای نفس، به روی
سالک گشوده می‌شود.
و نیز از نخستین مراحل طمأنینه دانسته شده که عبارت از ورود سالک به موضع و مقام
امن،
انس و سکون به پروردگار است؛ به‌گونه‌ای که سالک، از برگشت به
علایق نفس و پریشانی احوال و نیز از
تردید در
قصد و ادامه
سیر، به‌سبب انس و سکون به پروردگار در امان باشد.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله اخبات.
