تالی طبیعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تالی طبیعی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
تالی در
قضیه شرطیه متصل است.
اجزای قضیه شرطیه عبارت‌اند از:
مقدم،
تالی و
رابطه.
مقدم و تالی، دو طرف قضیه شرطیه، و رابطه، نسبت میان آن دو است. طرف اول در
قضیه شرطیه،
مقدم و طرف دوم آن، تالی نام دارد. این نام‌گذاری به حسب ترتیب (ترتیب طرف اول و طرف دوم) در قضیه شرطی متصل، حقیقی است، ولی در
قضیه شرطیه منفصل، مسامحی است، چرا که در قضیه شرطیه منفصل، ترتیب طبیعی میان اجزا وجود ندارد و هر یک از دو جزء را می‌توان تالی یا
مقدم نامید.
عدم تلازم
مقدم و تالی در قضیه شرطیه منفصل، بدان سبب است که طبیعت اجزای قضیه شرطیه متصله چنین است که یک جزء، ملزوم و جزء دیگر
لازم آن است و همین امر، سبب تمایز طبعی و ترتب میان دو جزء می‌شود و همواره ملزوم بر لازم
تقدم طبعی دارد، اما در قضیه شرطیه منفصله به تعاند و عدم ارتباط میان دو جزء و جدایی آنها حکم می‌شود و رابطه
تلازم و ترتب وجود ندارد؛ بنابراین، هریک می‌تواند لازم یا ملزوم دیگری باشد. با این حال، به تبعیت از قضیه شرطیه متصل، جزء اول را
مقدم و جزء دوم را تالی می‌نامند.
از همین رو تالی در قضیه متصل را «تالی طبیعی» و تالی در قضیه منفصل را «
تالی وضعی یا قراردادی» می‌نامند و
مقدم در قضیه متصل را «
مقدم طبیعی» و
مقدم در قضیه منفصل را «
مقدم وضعی یا قراردادی» می‌نامند؛ به عبارت دیگر هر یک از
مقدم و تالی به لحاظ نوع قضیه یا طبیعی است یا
وضعی. طبیعی، در قضیه متصله است؛ یعنی
مقدم بالطبع
مقدم است و تالی مؤخر، اما
وضعی در قضیه منفصله است که فرقی بین جزء اول و دوم نیست و هر کدام ابتدا ذکر شود
مقدم است و دیگری تالی.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. •
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تالی طبیعی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۲.
