بی‌غیرتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غیرت، یعنی تلاش در نگهداری آنچه كه حفظش ضروری است، این صفت در قالب مطلوبش از
شجاعت، و قوت نفس انسان سرچشمه می‌گیرد و یكی از ملكه‌های نفسانی
انسان و سبب مردانگی است و مرد بی‌غیرت از زمره مردان خارج است.
«
غیرت» به معنای
رشک و
حسد مردانه و سرشار از صفات آن است و در تداول فارسی زبانان به معنای حمیت و محافظت
عصمت و آبرو و
ناموس و نگهداری عزت و شرف آمده است.
علمای اخلاق نیز غیرت را چنین تعریف كرده اند، غیرت و حمیت، یعنی تلاش در نگهداری آنچه كه حفظش ضروری است، این صفت در قالب مطلوبش از
شجاعت، بزرگ منشی و قوت نفس انسان سرچشمه می‌گیرد و یكی از ملكه‌های نفسانی
انسان و سبب مردانگی است و مرد بی‌غیرت از زمره مردان خارج است.
اگر غیرت بری با درد باشی •••••• وگر بی غیرتی نامرد باشی.
«غیرت» یكی از كمالات انسانی است كه دست پرتوان
آفرینش، اسباب آن را در وجود آدمی تعبیه كرده است. غیرت‌ورزی در حد عالی آن، لازمه انسانیت آدمیان مخصوصاً مؤمنان پرهیزكار است.
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) فرمود: «اِنَّ اللهَ یَغارُ لِلْمؤمِنِ فَلْیَغَرْ، مَنْ لا یَغارُ فَاِنَّهُ مَنْكُوسُ الْقَلْبِ؛
خداوند برای
مؤمن، غیرت می ورزد، پس او نیز باید غیرت آورد. هر كس غیرت نورزد، دلش
وارونه است.» شاید مراد از وارونگی دل این باشد كه شخص بی‌غیرت از حالت طبیعی انسان خارج شده و به ورطه پوچی و تباهی سقوط كرده است.
وجود غیرت در جامعه انسانی تا آنجا ضروری و حیاتی است كه شارع مقدس اسلام در تشریع احكام نیز به آن عنایت داشته است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «اَلا وَ اِنَّ اللهَ حَرَّمَ الْحَرامَ وَ حَدَّ الحُدودَ وَ ما اَحَدٌ اَغْیَرَ مِنَ اللهِ وَ مِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفواحِشَ؛
آگاه باشید كه خداوند،
محرمات را
حرام و
حدود را وضع كرد و هیچ كس غیورتر از خدا نیست كه از روی غیرت، زشتی‌ها را حرام كرده است.» بر همین اساس، خدا به هر غیرتمندی نظر لطف و مرحمت دارد.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «اِنَّ اللهَ غَیوُرٌ یُحِبُّ كُلَّ غَیورٍ؛
خداوند، غیور است و هر غیرتمندی را دوست دارد.»
از آنچه گذشت، به اهمیت، ضرورت و تقویت غیرت پی می‌بریم، ذكر این نكته نیز ضروری است كه
انسان با شنیدن واژه غیرت، ناموس و حریم خانواده در ذهنش تداعی می شود در حالی كه مرز غیرت از این حد فراتر رفته انواع و اقسام دیگری را شامل می‌شود كه اهمیت آنها نیز از غیرت ناموسی كمتر نیست. در این جا به انواع غیرت اشاره می‌شود.
شاید بتوان انواع غیرت را به تعداد پدیده‌هایی كه نزد انسان تقدّس و
حرمت دارد، گسترش داد كه در این صورت از مرز شمارش فراتر می‌رود. اما از دیدگاه دیگر می‌توان همه پدیده‌های مقدّس را در قالب دین، ناموس و آبرو و میهن خلاصه كرد كه در نتیجه، غیرت به سه نوع: دینی، ناموسی و ملّی تقسیم می‌شود.
منظور از غیرت دینی، این است كه انسان
مسلمان نسبت به كیان
اسلام و آنچه بدان مربوط می شود حسّاس باشد، با تمام توان در اثبات و اجرای آن بكوشد و از كوچك‌ترین خدشه و تعرّضی نسبت به آن جلوگیری كند. بر این اساس،
جهاد،
امر به معروف و نهی از منکر، سفارش به
حق و
صبر،
تعلیم و
تعلم و غیره می‌تواند در راستای غیرت دینی قرار گیرد، چرا كه هر یک از موارد یاد شده از یکسو، در تحكیم احكام اسلام مؤثر است و از سوی دیگر، با ضدّ آن سرستیز دارد.
قرآن مجید با لحن تحریک‌آمیزی از
مسلمانان می خواهد كه ضمن تقویت غیرت دینی خویش در موارد لزوم، آن را به كار گیرند و از اسلام و مسلمانان بی‌یاور دفاع كنند: «وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلوُنَ فی سَبیلِ اللهِ وَ الْمُستَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ و النِساءِ وَ الْوِلْدانِ؛
شما را چه شده كه در راه خدا و مردان و زنان و كودكان
مستضعف نمی‌جنگید؟» پیام این
آیه نشانگر آن است كه جنگیدن در راه خدا و تلاش در رهاسازی مستضعفان خواستِ خدا و لازمه مسلمانی است كه اگر انجام نپذیرد، دور از انتظار و مورد اعتراض خدا قرار می گیرد. امیرمؤمنان (علیه‌السلام) نیز غیرت را عین دیانت دانسته، فرمود: «غَیْرَهُ الرَّجُلِ ایمانٌ؛
غیرت مرد (عین)
ایمان است.»
همه غزوه‌ها و سریه‌های پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) جنگ‌های سه‌گانه امیرمؤمنان (علیه‌السلام) مبارزه و
صلح تحمیلی
امام مجتبی (علیه‌السلام) و حماسه جاوید
عاشورا و مبارزات بی‌امان
پیشوایان معصوم (علیهم‌السّلام) و علمای درد آشنا در طول تاریخ، جملگی رنگ «غیرت دینی» دارد، خداوند می‌فرماید: حتی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از اینكه مردم ایمان نمی‌آورند، نزدیک بود هلاک شود. «لَعَلَّکباخِعٌ نَفْسَکاَلّا یَكُونوُا مُؤْمِنینَ؛
گویا از اینكه ایمان نمی‌آورند. می خواهی جانت را از دست بدهی!»
امام علی (علیه‌السلام) از این كه مسلمانان نسبت به اجرای احكام اسلام و جهاد در راه خدا، بی تفاوتی نشان می‌دادند، دلش چركین بود و از خدا
مرگ طلب كرد. «قاتَلَكُم اللهُ لَقَد مَلَاتُم قَلْبی قَیحاً وَ شَحَنْتُم صَدری غَیظاً؛
خدا مرگتان دهد كه دلم را چركین كردید و سینه‌ام را از
خشم آكندید!» همچنین می‌فرماید: «وَ لَوَدِدْتُ اَنَّ اللهَ فَرَّقَ بَیْنی وَ بَیْنَكم وَ الْحَقَنی بِمَنْ هُوَ اَحق بی مِنْكُم؛
دوست دارم كه خدا میان من و شما جدایی افكند و به كسی كه سزاوارتر از شما به من است، ملحقم سازد.»
حمایت و حفاظت از ناموس، ارتباطی تنگاتنگ با شرف و مردانگی شخص مسلمان دارد و اسلام با تأكید از او خواسته كه از ناموس خود و هم كیشانش در برابر هر گونه گزند داخلی و خارجی به شدت دفاع كند و كمترین مسامحه‌ای از خود بروز ندهد، حتی
روایت شده كه: «اگر كسی ببیند كه مرد بیگانه‌ای با همسرش نزدیكی می‌كند، می‌تواند هر دو را بكشد.»
فتوای
امام راحل (قدس سرّه) نیز چنین است: اگر به ناموس كسی (خواه همسرش باشد یا دیگران) به قصد تجاوز حمله شود،
واجب است به هر وسیله ممكن آن را دفع كند گرچه به كشتن مهاجم بی‌انجامد، بلكه اگر قصد آبروریزی به كمتر از تجاوز هم داشته باشد، به ظاهر حكمش همین است.»
همچنین، مسلمانان وظیفه دارند كه در میان خود در روابط اجتماعی و خانوادگی
عفت شخصی و عمومی را رعایت كنند. زنان با
حجاب كامل اسلامی و رعایت شؤون اجتماعی، از هر گونه خودنمایی و تحریک مردان امتناع ورزند و مردان نیز با متانت و حفظ
امانت نسبت به
پاکدامنی خود و دیگران همت گمارند. نیز ناموس خویش را از رفت و آمدهای غیرضروری، پوشیدن لباس‌های جلف و زننده، هر گونه خودآرایی در اجتماع، سخن گفتن و روبرو شدن با نامحرم و غیره باز دارند تا زمینه‌های ناامنی ناموسی محو شده، جای خود را به
امنیت و عفت بدهد.
مراد از «غیرت ملّی» احساس مسؤولیت در برابر تمامیت ارضی كشور اسلامی و دلسوزی و حمایت از مسلمانان و عزت و شرف آنان است كه به شكلی با «غیرت دینی» و «غیرت ناموسی» نیز پیوند دارد. ناگفته مشخص است كه «ملّی گرایی» به معنای امروزی از نظر اسلام محكوم و نامعقول است؛ ولی وطن دوستی و مشاركت در دفاع از میهن و هم‌میهنان مسأله‌ای است كه با سرشت انسانی عجین و از سوی اسلام نیز به رسمیت شناخته شده است و روایت زیر گواه آن می‌باشد: «حُبُّ الْوَطَنِ مِنَ الْایمانِ؛
(برای اطلاع بیشتر از حدود و مرز میهن اسلامی به المیزان رجوع كنید.)
وطن دوستی از ایمان است.»
پس از
جنگ صفین و فتنه حكمیت، نیروهای
معاویه یک سلسله عملیات ایذایی در نوار مرزی و شهرهای تحت فرمان امیرمؤمنان (علیه‌السلام) انجام داند، آن حضرت از چنین جسارتی بسیار دل‌گیر شد و با جدّیت از نیروهای خویش خواست كه به این حملات پاسخ دهند و پس از آنكه شنید
ضحاک بن قیس به زائران
خانه خدا حمله كرده و اموال‌شان را به
غارت برده است، به مردم فرمود: «لایُدرَکالْحَقُّ الّا بِالْجِدّ اَیَّ دارٍ بَعْدَ دارِكُمْ تَمْنَعُونَ وَ مَع اَیّ اِمام بَعْدی تُقاتِلُونَ؛
حق، جز در سایه تلاش و كوشش به دست نمی‌آید، پس از (
تصرف و غارت) این میهن از چه دیاری دفاع خواهید كرد و بعد از من، همراه كدام
پیشوا خواهید جنگید؟» امام خمینی (قدس سرّه) در این باره چنین فتوا داده است: «اگر دشمنی به كشور اسلامی یا مرزهای آن حمله كند و اسلام و جامعه اسلامی مورد خطر قرارگیرد، بر مسلمانان واجب است كه به هر وسیله ممكن و با بذل جان و مال از آن دفاع كنند.»
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهتان و تهمت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۲۱.
