بیعت عقبه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بیعت عقبه (یا بیعة‌العقبه)، نام دو بیعت مردم یثرب با رسول‌خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌باشد.

---

عقبه به معنای گریوه یا گردنه، راهی است که از آن به بالای کوه می‌روند.

---

محل وقوع دو بیعت، گریوه‌ای است میان منی و مکه، نزدیک منی و پس از واقصه که در آن‌جا آبی از آنِ بنی‌عکرمه وجود داشته است.
فاصله آن با مکه حدود پنج کیلومتر است.

---

بین پیامبر و مردم یثرب دو بیعت اتفاق افتاد که اولی به بیعت عقبه یا بیعة‌النساء و دومی به بیعت عقبه دوم یا بیعة‌الحرب مشهور گشت.

۳.۱ - علل وقوع بیعت

چون ابوطالب و خدیجه (در سال دهم بعثت) از دنیا رفتند، رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از یک سو کسی را که از او حمایت کند نداشت و از سوی دیگر سخت‌گیری مشرکان بر او بیشتر شده بود.

۳.۲ - ملاقات پیامبر (ص) با مردم یثرب

در سال یازدهم بعثت، آن حضرت با شش تن از مردم یثرب (مدینه) روبرو شد.

۳.۳ - محل ملاقات

محل این ملاقات را بعضی نزدیک آن عقبه و بعضی در منی نوشته‌اند.
این شش تن از قبیله خزرج بودند.

۳.۴ - سؤال پیامبر (ص) از هویت آنان

رسول‌خدا از هویّت آنان سؤال کرد و آن‌ها خود را از مردم خزرج معرفی کردند؛ پیامبر پرسید که شما از هم‌پیمانان و دوستان [یهود|یهودید]] و پاسخ مثبت شنید.

۳.۵ - عرضه اسلام توسط پیامبر (ص)

سپس پیامبر با ایشان به گفتگو نشست، اسلام را بر آنان عرضه داشت و برایشان قرآن خواند.

۳.۶ - روشن شدن نور امید در دل یثربیان

اطلاعات پراکنده‌ای که مردم یثرب از یهودیان درباره ظهور پیامبری در مکّه به دست آورده بودند موجب توجه آنان به حضرت محمّد شد و این امید را ایجاد کرد که با حضور ایشان در یثرب بتوانند از ادامه دشمنی و جنگ بین دو قبیله اوس و خزرج پیشگیری کنند.

۳.۷ - دیدار دوم یثربیان با پیامبر (ص)

اینان چون به مدینه بازگشتند، داستان ظهور پیغمبر را با مردم گفتند.
در سال دوازدهم بعثت، در موسم حجّ، دوازده تن از هفت خانواده از دو قبیله اوس و خزرج در عقبه با پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دیدار کردند، اسلام آوردند و با رسول‌خدا بیعت نمودند.

---

مضمون بیعت این بود که در پرستش خدا شریکی برای او نگیرند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، بهتان نزنند و رسول‌خدا را در آن‌چه به خیر و صلاح است نافرمانی نکنند.
اگر بدین بیعت وفا کردند، بهشت از آن آنان خواهد بود و اگر خلاف نمودند، با خداست که آنان را ببخشد یا عذاب کند.

---

این بیعت را بیعة‌النساء گفته‌اند.

۵.۱ - وجه تسمیه

چند وجه تسمیه برای بیعة‌النساء عنوان کرده‌اند.

۵.۱.۱ - وجود عفراء بین بایعین

به قولی، از این‌رو آن را بیعة‌النساء نامیدند که عفراء، دختر عبید بن ثعلبه، جزو بیعت کنندگان بود و او اولین زنی بود که با پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بیعت کرد.
ولی ظاهراً این وجه تسمیه بی‌اساس است؛ زیرا در آن جمع زنی حاضر نبوده است.

۵.۱.۲ - جزء خانواده خود شمردن پیامبر

وجه تسمیه دیگر این‌که چون مضمون بیعت آنان این بود که پیغمبر را مانند یکی از افراد خانواده خود بدانند آن را بیعةالنساء نامیدند.

۵.۱.۳ - قطع جنگ بین آنان

آنچه درست تر به نظر می‌رسد آن است که چون قرار بود بین مسلمانان و کفّار جنگی صورت نگیرد و جنگ از شئون مردان است، آن را بیعة‌النّساء نامیدند.

---

پس از این بیعت بود که رسول‌خدا مُصعب، پسر عُمیر، را همراه آنان فرستاد تا قرآن تعلیم‌شان دهد.
بعض مورخان فرستادن مصعب را بعد از بیعت دوم نوشته‌اند.

---

در سال سیزدهم بعثت بیعت دوم بین پیامبر و مردم یثرب اتفاق افتاد.

۷.۱ - تاریخچه بیعة‌الحرب

در موسم حجّ سال سیزدهم بعثت، هفتاد مرد یا هفتاد و دو مرد و دو زن در عقبه فراهم آمدند، و از آن سو عباس، عموی پیغمبر، نیز با رسول‌خدا حاضر شد.
عباس حاضران را گفت: محمد از ماست و تا آن‌جا که توانسته‌ایم از او حمایت کرده‌ایم.
اکنون او می‌خواهد نزد شما بیاید.
اگر توان حمایت او را دارید، چه بهتر، وگرنه او را نزد ما رها کنید.
گفتند: با او بیعت (و عهد) می‌کنیم که با هر که جنگ کند، بجنگیم و با هر که آشتی کند، در آشتی باشیم.
از این‌رو این بیعت، بیعة‌الحرب نام گرفت.
پس از این بیعت بود که رسول‌خدا دوازده تن از آنان را انتخاب و نقیب مردمشان کرد.

۷.۲ - مقدمه هجرت پیامبر (ص)

این بیعت، مقدمه هجرت حضرت محمد به یثرب شد.

---

• ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
• ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
• احمد بن یحیی بلاذری، کتاب جمل من انساب الاشراف، چاپ سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
• حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام السیاسی والدینی والثقافی والاجتماعی، ج ۱، قاهره ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
• عبدالرحمان بن عبدالله سهیلی، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام، چاپ عبدالرحمان وکیل، قاهره ۱۳۸۹/۱۹۶۹.
• محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری، تاریخ الامم والملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
• یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.

---