بیانه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَیّانه، در اسپانیایی: بائنا، شهری کوچک در استان
قرطبه اسپانیا می‌باشد.
بَیّانه، در اسپانیایی: بائنا، شهری کوچک در استان
قرطبه اسپانیا می‌باشد.
این شهر ۴۰۰‘۱۸ تن جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م) دارد.
این شهر در °۳۷ و ´۳۷ عرض شمالی و °۴ و´۱۹ طول غربی در ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر
کوردبا واقع است.
بیانه بر روی تپه‌ای بنا شده است و یکی از ریزابه‌های رودخانه گُواداخوز از کنار آن می‌گذرد. پیرامون این شهر را باغ‌ها و درختان
زیتون فراگرفته، و روغن زیتون آن از مرغوبیت بسیاری برخوردار است.
هرچند از دوره پیش از
اسلام آثاری در این شهر و حومه آن تا نواحی مجاور آنتیگوا یافت نشده است،
اما یافته‌های باستان‌شناسی پیشینه تاریخی منطقه‌ای را که بیانه در آن واقع است، به دوره پیش از
تاریخ می‌رساند.
با این همه، آگاهی‌های ما از تاریخ بیانه به عنوان یک شهر به دوره اسلامی باز می‌گردد.
در ۹۲ق/۷۱۱م به روزگار
ولید بن عبدالملک خلیفه اموی (حکومت ۸۶-۹۶ق) شهرهای
اندلس از جنوب تا شمال، در مدت یک
سال به تصرف سپاهیان اموی درآمد (ه د، اندلس).
در سده ۵ق بیانه از شهرهای
کوره قبره بوده است
و در سده ۶ق به همراه شهرهای قبره،
قرطبه،
الزهراء،
استجه و
الیشانه، اقلیم
کنبانیه را تشکیل می‌داد.
بیانه در سده ۷ق مرکز قبره بوده است
و در اوایل سده ۸ق از توابع قرطبه به شمار می‌رفت.
بنابر گزارش جغرافیانویسان
مسلمان، بیانه بر روی تپه‌ای واقع بود و رودخانه بزرگ مربله که آسیاب‌های بسیاری در کنار آن ساخته شده بود، از جنوب آن می‌گذشت. پیرامون شهر را همچون امروز باغ‌ها و تاکستان‌ها، درختان زیتون و کشتزارهای
گندم و
جو دربر می‌گرفت.
بنابر همین گزارش‌ها بیانه دژی بزرگ و استوار داشت و دو دیوار به دور آن کشیده شده بود. دیوار درونی، شهر را احاطه می‌کرد و دیوار بیرونی، نواحی مسکونی حومه شهر را دربرمی‌گرفت.
بیانه دارای
مسجد جامعی بود که آن را
عبدالرحمان دوم (حکومت ۲۰۶-۲۳۸ق/۸۲۱-۸۵۲م) ساخته بود و با حمام‌های متعدد و بازارهای پررونق تا پیش از بروز آشوب‌هایی که به سقوط
خلافت اموی انجامید، شهری آباد و باشکوه بود.
پس از فتح اسلامی گروهی از بربرهای شمال
آفریقا در بیانه سکنا گزیدند.
در ۲۹۸ق در زمان
امیرعبدالله بن محمد اموی (حکومت ۲۷۵-۳۰۰ق/۸۸۸-۹۱۳م)
ابن حفصون (ه م) در حدود بیانه دست به تاخت و تاز زد، اما در جنگی سخت با سپاهیان اموی هزیمت یافت.
در ۳۱۰ق
هاشم بن محمد تجیبی که پس از
مرگ پدرش به فرمان عبدالرحمان سوم اموی (حک ۳۰۰-۳۵۰ق) در حکومت
سرقسطه جانشین پدر شده بود، دژ بیانه را به
تصرف درآورد.
پس از آن، بیانه در تصرف والیانی بود که از سوی خلیفه اموی اندلس تعیین می‌شدند.
در ۵۲۰ق/۱۱۲۶م، فردیناند سوم بیانه را به تصرف درآورد.
ابوعبدالله محمد
بن اسماعیل
بن فرج (حکومت ۷۲۵،۷۳۳ق/۱۳۲۵،۱۳۳۳م) از حکام بنونصر غرناطه، به بیانه
لشکر کشید، اما نتیجه‌ای نگرفت.
پس از چیرگی
مسیحیان در اواخر
سده ۹ق/۱۵م بر سراسر اندلس (ه د، اندلس)، مسلمانانی که در بیانه باقی‌مانده بودند، در ۹۷۹ق/۱۵۷۱م به
قشتاله منتقل شدند، اما به آن‌ها اجازه داده شد که تا اخراج نهایی از اندلس در قرطبه اقامت کنند.
برجسته‌ترین عالمی که از بیان برخاسته، ابومحمدقاسم
بن اصبغ
بن محمد (۳۴ق/۹۵۱م)،
محدث مشهور و
فقیه مالکی است که تألیفاتی در
حدیث و
فقه و
علوم قرآنی و
انساب دارد.
هرچند
یاقوت انتساب وی را به بیّان (مُنت بیّان) از توابع
بطلیوس نیز بعید نمی‌داند.
(۱) ابن حیان قرطبی حیان، المقتبس، به کوشش پ چالمتا و دیگران، مادرید، ۱۹۷۹م.
(۲) ابن حیان قرطبی حیان، المقتبس، به کوشش محمود علی مکی، بیروت، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
(۳) ابن حیان قرطبی حیان، المقتبس، به کوشش ملچور آنتونیا، پاریس، ۱۹۳۷م.
(۴) ابن خطیب محمد، اللمحة البدریة، بیروت، ۱۹۸۰م.
(۵) ابن دلایی احمد، ترصیع‌الاخبار، به کوشش عبدالعزیز اهوانی، مادرید، ۱۹۶۵م.
(۶) ابن عبدالمنعم حمیری محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۰م.
(۷) ادریسی محمد، نزهة المشتاق، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
(۸) حمیدی محمد، جذوة المقتبس، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره/بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹.
(۹) ضبی احمد، بغیة الملتمس، به کوشش ووستنفلد، گوتینگن، ۱۸۴۶م.
(۱۰) Andalucía، Pueblos de Espańa، wwwpueblos-espanaorg/andalucía/córdoba/baena/.
(۱۱) Britannica Atllas، chicago، ۱۹۹۶.
(۱۲) Casa de Baena Yahoo! Geocities، wwwgeocitiescom/casadebaena/Links/baena۲html.
(۱۳) EI ۲.
(۱۴) EUE.
(۱۵) The World Gazetteer، wwwWorld-gazetteercom/d/d_es_Cohtm.
(۱۶) یاقوت حموی، بلدان.
(۱۷) یاقوت حموی، المشترک.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ص۵۳۱۳، برگرفته از مقاله «بیانه».
