بَهیمَه (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَهیمَه (به فتح باء و کسر هاء) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای زبان بسته می‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در جریان
فتح بصره،
دعای استسقا و ... از این واژه استفاده نموده است.
بَهِیمَه به معنای زبان بسته آمده است.
چنان‌که
راغب در
مفردات آورده است:
«بهیمه» آن است که نطق ندارد و در صوت او
ابهام است و در عرف به غیر درندگان و طیور گفته می‌شود.
در
مجمع البیان آن‌را چهارپا معنا کرده و از
زجّاج نقل شده است که آن به هر حیوانی است که
عقل ندارد، گفته می‌شود.
این نظر ترجیح دارد.
گویی منظور از استعمال این
کلمه اشاره به نافهمی و یا
انسان نفهم است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) پس از فتح بصره در
ملامت اهل آن، چنین فرموده است:
«كُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ، وَ أَتْباعَ البَهيمَةِ، رَغا فَأَجَبْتُم، وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ أَخْلاَقُكُمْ دِقاقٌ، وَ عَهْدُكُمْ شِقاقٌ.» «لشکر
زن بودید، و پیروان
حیوان زبان بسته وقتی که آن حیوان صدا کرد اجابتش کردید و چون کشته شد متفرق گشتید، اخلاقتان پست و پیمانتان اختلاف است.»
منظور از «مراة»
عایشه و از «بهیمه»
شتر عایشه است.
همچنین امام (علیه‌السلام) در دعای استسقاء می‌فرماید:
«اللَّهُمَّ إِنّا خَرَجْنا إِلَيْكَ مِنْ تَحْتِ الاَْسْتارِ وَ الاَْكْنانِ، وَ بَعْدَ عَجيجِ الْبَهائِمِ وَ الْوِلْدانِ، راغِبينَ في رَحْمَتِك.» «بار خداوندا! ما از خانه‌ها و زير پوشش‌ها پس از شنيدن ناله حيوانات و صداى دلخراش كودكان بيرون آمده‌ايم، با اشتياق به رحمتت.»
در مقام
نصیحت نیز فرموده‌اند:
«اتَّقوا اللهَ في عِبادِهِ وَ بِلادِهِ، فَإنَّكُمْ مَسْؤولونَ حَتَّى عَنِ الْبِقاعِ وَ الْبَهائِمِ.» «از خدا بترسيد و
تقوا پيشه كنيد كه شما در پيشگاه
خداوند مسئول بندگان و شهرها و آبادی‌ها هستيد؛ زيرا (از همه چيز) حتّى از خانه‌ها و حيوانات بازپرسى خواهيد شد.»
این واژه یازده بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بهیمه»، ص۱۵۹.
