بلاط (کاخ)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَلاط، یا
بِلاط، نام چندین
کاخ کهن، می‌باشد.
بلاط واژه‌ای است معرب که در منابع عربی به معانی گوناگون از جمله به معنی
قصر و کاخ آمده است.
بلاط در این معنی معرب واژه «پالاتیوم» لاتین است.
مسعودی به «
بلاط» (کاخ)
قسطنطنیه اشاره دارد که ایرنه (رینی) ملکه بیزانس (۱۸۱-۱۸۶ق/۷۹۷-۸۰۲م) در آن‌جا ساخته بود؛ در این کاخ محلی (بندری) بود که زنجیری بر گرد آن کشیده بودند و فرستادگان
عرب برای بازخرید اسیران در آن‌جا پیاده می‌شدند.
ابن حوقل نیز از «دارالبلاط» قسطنطنیه سخن گفته است که گویا
زندان بود.
دارالبلاط بخشی مجزا از کاخ شاهی بوده است. به گفته
مقدسی پادشاه
روم در پی لشکرکشی
مَسلمه بن عبدالملک به قسطنطنیه و به تقاضای وی دارالبلاط را به مثابه سرایی برای استقرار سران و بزرگان
مسلمانان که در
جنگ به
اسارت در می‌آمدند، روبه روی کاخ خود، در آن سوی میدان مشرف بر
دریا ساخت تا در پناه او باشند.
شعرای بسیاری از جمله
ابوفراس حمدانی،
شاعر دربار سیف‌الدوله، در اشعار خود از دارالبلاط یاد کرده‌اند.
امروزه در جای آن محله‌ای است در
استانبول به نام کاغذخانه که در کنار شاخ زرین (خلیج) از شاخابه‌های بسفر، میان «فنار» و «ایوان‌سرای» قرار دارد.
که بناهای کهن از جمله حمامی از سده ۹ق/۱۵م و تکیه و مسجدی از سده ۱۰ق در آن واقع است.
از نخستین بناهایی که در
اندلس با نام
بلاط ساخته شد، کاخی بود که مغیث (د ح ۱۰۰ق/۷۱۸م) فاتح
قرطبه، در این شهر برای خود طراحی و بنا کرد. وقتی
موسی بن نُصَیر به قرطبه رفت،
بلاط مغیث را به بهانه آنکه شایسته والی قرطبه است، تصاحب کرد و مغیث به عوض آن، خانه با شکوه حاکم پیشین قرطبه را گرفت. در آن‌جا کاخی بلند و با شکوه بود که به
بلاط مغیث معروف شد. این کاخ بعداً نیز محل استقرار والی اندلس بود.
بعدها در توسعه قرطبه، بخشی از حومه شهر پیرامون
بلاط مغیث شکل گرفت.
در (۱۴۰ق/ ۷۵۷م) وقتی
عبدالرحمان بن معاویه به قرطبه درآمد، ظاهراً در این قصر مستقر شد و
یوسف بن عبدالرحمان فهری، آخرین والی اندلس (حک ۱۳۰- ۱۳۸ق/۷۴۸- ۷۵۵م) در
بلاط الحر (در شرق قرطبه) که والی پیشین اندلس،
حر بن عبدالرحمان ثقفی (حک ۹۸-۱۰۰ق) ساخته بود.
پیاده شد.
(۱) ابن حزم، علی، جمهره انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۲) ابن حوقل، محمد، صوره الارض، به کوشش کرامرس، لیدن، ۱۹۳۸م.
(۳) ابن خطیب، محمد، اعمال الاعلام، به کوشش لوی پرووانسال، بیروت، ۱۹۵۶م.
(۴) اخبار مجموعه، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۵) اولیا چلبی، سیاحت نامه، استانبول، ۱۳۱۴ق.
(۶) سامی، شمس الدین، قاموس الاعلام، استانبول، ۱۳۰۶ق/۱۸۸۹م.
(۷) مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۹۳م.
(۸) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
(۹) حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان.
(۱۰) حموی، یاقوت بن عبدالله، المشترک، به کوشش ووستنفلد، گوتینگن، ۱۸۴۶م.
(۱۱) Evliya _ ۴ elebi، Seyahatname، Istanbul، ۱۹۳۵.
(۱۲) Goodwin، G، A History of Ottoman Architecture، London، ۱۹۷۱.
(۱۳) IA.
(۱۴) Pauly.
(۱۵) TOrkiye diyanet vakf o Isl @ m ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۹۲.
(۱۶) EI ۲؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بلاط»، شماره۵۰۰۷.
