• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بغی در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بغی به معنای شورش بر امام و حاکم مشروع اسلامی می‌باشد.



بغی در لغت به معنای طلب، ظلم، فساد، حسد، زنا، کبر و تجاوز از حق و حدّ آمده است.
[۲] لسان‌العرب، ج۱، ص‌۷۶.
[۳] لسان‌العرب، ج۱، ص۷۹.
[۵] تاج‌العروس، ج‌۱۰، ص۴۰، «بغا».
ابن‌فارس‌ طلب کردن و فساد را معانی اصلی این ماده دانسته ؛ اما برخی معنای اصلی آن را طلب شدید و فهم معانی دیگر را نیازمند قرینه دانسته‌اند.
[۸] التحقیق، ج۱، ص۳۱۱، «بغی».
[۹] التحقیق، ج۱، ص۳۰۹.
شماری از لغویان با توجه به آیاتی که بغی در آن مقید به «غیر حق» شده بغی را بر دو گونه دانسته‌اند: بغی پسندیده و جایز که حرکت از عدالت به سوی احسان و از واجب به سمت مستحب است و بغی ناپسند که تجاوز از حق به سوی باطل و شبهات است، هرچند کاربرد آن در تجاوزهای ناپسند شایع‌تر است.
[۱۳] تاج العروس، ج‌۱۰، ص‌۳۹، «بغا».



در اصطلاح فقه آرای متفاوتی میان فقیهان مطرح است؛ عموم فقهای اهل سنت بغی را خروج گروهی از مسلمانان دارای قدرت و شوکت بر ضدّ حاکم عادل یا غیر عادل اسلامی یا ندادن حق واجبی همچون زکات به او دانسته‌اند که این خروج و مخالفت از نظر باغی غالباً بر اساس اجتهاد و تأویل صحیح بوده است.
[۱۴] الفقه‌الاسلامی، ج‌۷، ص‌۵۴۷۸‌-۵۴۷۹‌.
[۱۵] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج‌۵‌، ص‌۴۱۸.
[۱۶] التشریع الجنایی الاسلامی، ج‌۲، ص‌۶۷۳‌.

در اصطلاح فقه امامیه بغی عبارت است از خروج بر ضدّ امام یا حاکم مشروع
[۱۸] مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱.
، اعم از خروج و تعدی گروهی یا فردی.
[۲۰] ولایة الفقیه، ج‌۳، ص‌۲۸۰‌-۲۸۱.
[۲۱] مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱.
برخی فقیهان دیگر امامیه دایره بغی را گسترده‌تر دانسته و خروج حکومتی اسلامی بر ضدّ حکومت اسلامی دیگر یا تعدی حکومت اسلامی جور بر ضدّ امت اسلامی یا خروج و جنگ گروهی از مسلمانان با مسلمانان دیگر را نیز مصداقی از بغی شمرده‌اند.
[۲۲] ولایة الفقیه، ج‌۳، ص‌۲۸۰‌-۲۸۱.
[۲۳] الفقه، ج‌۴۸، ص‌۱۳۱.
[۲۴] جهاد در اسلام، ص‌۱۱۶‌-۱۱۷.



به آنان که در برابر امام و حکومت اسلامی یا مسلمانان قیام کنند «بُغاة» (باغیان) یا «اهل‌ بغی» می‌گویند.
[۲۵] مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱‌-۱۰۲.
وجه این نامگذاری آن است که اینان با طغیان کردن در برابر حاکم اسلامی از حد تجاوز کرده، یا مرتکب ظلم می‌شوند.
[۲۹] فتح الوهاب، ج‌۲، ص‌۲۶۵.



«محاربه» نیز به معنای در دست گرفتن سلاح
[۳۱] مصطلحات الفقه، ص‌۴۷۵.
برای ترساندن مسلمانان و پیکار با آنان است و تفاوت آن با بغی آن است که محاربه بیش‌تر با هدف ایجاد رعب و شرارت و جلب منافع مادی انجام می‌گیرد، برخلاف بغی که با هدف براندازی حکومت انجام می‌گیرد؛ همچنین محاربه گاه به صورت فردی و گاه گروهی صورت می‌گیرد؛ ولی بغی غالباً شورشی دسته جمعی است. محاربه گاه از سوی مسلمان و گاه از سوی کافر روی می‌دهد؛ ولی بغی همواره از سوی مسلمان انجام می‌گیرد. محاربه از جرائمی است که دارای حد و مجازاتی معین است؛ اما بغی خارج از حدود و دارای کیفرهای متفاوت است.
[۳۳] فقه سیاسی اسلام، ص۲۰۹ -۲۱۰.
[۳۴] الفقه الاسلامی، ج۷، ص۵۴۷۹.
محارب به جهت عصیان و فسق به محاربه اقدام می‌کند؛ اما باغی بر اساس اجتهاد ( صحیح
[۳۵] الفقه الاسلامی، ج‌۷، ص‌۵۴۷۹‌.
یا باطل
[۳۶] کنزالعرفان، ج‌۱، ص‌۵۶۰‌.
به بغی اقدام کرده، عمل خود را مشروع می‌پندارد.


واژه «بغی» و مشتقات آن ۹۶ بار در قرآن آمده و در بیش‌تر موارد در معانی لغوی آن به کار رفته و تنها در چند آیه معنای اصطلاحی آن مراد است؛ از جمله آیه ۹ حجرات :«فَاِن بَغَت اِحدهُما عَلَی الاُخری فَقتِلوا الَّتی تَبغی» و نیز آیه «فَمَنِ اضطُرَّ غَیرَ باغ» که طبق برخی روایات مراد از باغی در آیات فوق خروج کننده بر حاکم اسلامی است.
[۴۲] مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۴۷۶.
ظاهراً این واژه به معنای اصطلاحی آن نخستین بار در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به کار رفته که آن حضرت در آن قاتلان عمّار را گروه باغی نامیدند. «یا عمار تقتلک الفئة‌الباغیة».
[۴۴] مسند احمد، ج‌۲، ص‌۲۰۶.
[۴۵] صحیح البخاری، ج‌۳، ص‌۲۰۷.
در احادیث دیگر به ویژه سخنان امیرمؤمنان، علی (علیه‌السلام) نیز بسیار به کار رفته است.
[۴۷] نهج البلاغه، خطبه ۹۷.
[۴۸] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.



احکام‌القرآن، ابن‌العربی؛ احکام القرآن، جصاص؛ الاّم؛ الامالی، طوسی؛ بحارالانوار؛ البحرالرائق شرح کنزالدقائق؛ البدایة و‌النهایه؛ تاج‌العروس من جواهر القاموس؛ تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تذکرة الفقهاء؛ التشریع الجنایی الاسلامی؛ تفسیر التحریر والتنویر؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر المنیر فی‌العقیدة و‌الشریعة و‌المنهج؛ تفسیر نمونه؛ تفسیر نورالثقلین؛ تهذیب الاحکام؛ جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ جهاد در اسلام؛ حاشیة رد المحتار علی الدر المختار؛ الحاوی الکبیر؛ الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره؛ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه؛ دعائم الاسلام؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل؛ السنن الکبری؛ شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ صحیح البخاری؛ فتح الوهاب؛ الفقه؛ الفقه‌الاسلامی و ادلته؛ فقه سیاسی اسلام؛ فقه الصادق (علیه‌السلام)؛ الفقه علی المذاهب الاربعه؛ فقه القرآن، راوندی؛ قرب‌الاسناد؛ الکافی؛ کتاب الخلاف؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ کنزالعرفان فی فقه القرآن؛ لسان العرب؛ المبسوط؛ مجمع‌البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مجمع الفائدة والبرهان؛ مسالک الافهام الی آیات الاحکام؛ مستدرک الوسائل؛ مسند احمد‌بن حنبل؛ مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه؛ المصنف؛ معجم مقاییس اللغه؛ المغنی و‌الشرح الکبیر؛ مفردات الفاظ القرآن؛ منهاج‌الصالحین،؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نهج‌البلاغه؛ وسائل الشیعه.


۱. مجمع‌البحرین، ج۱، ص۲۲۷، «بغی».    
۲. لسان‌العرب، ج۱، ص‌۷۶.
۳. لسان‌العرب، ج۱، ص۷۹.
۴. تاج‌العروس، ج‌۱۰، ص‌۳۸.    
۵. تاج‌العروس، ج‌۱۰، ص۴۰، «بغا».
۶. مجمع‌البحرین، ج۱، ص‌۲۲۵.    
۷. مقاییس اللغه، ج‌۱، ص‌۲۷۱‌-۲۷۲، «بغی».    
۸. التحقیق، ج۱، ص۳۱۱، «بغی».
۹. التحقیق، ج۱، ص۳۰۹.
۱۰. یونس/سوره۱۰، آیه۲۳.    
۱۱. شوری/سوره۴۲، آیه۴۲.    
۱۲. مفردات، ص‌۵۵‌، «بغی».    
۱۳. تاج العروس، ج‌۱۰، ص‌۳۹، «بغا».
۱۴. الفقه‌الاسلامی، ج‌۷، ص‌۵۴۷۸‌-۵۴۷۹‌.
۱۵. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج‌۵‌، ص‌۴۱۸.
۱۶. التشریع الجنایی الاسلامی، ج‌۲، ص‌۶۷۳‌.
۱۷. مجمع الفایده، ج‌۷، ص‌۵۲۴‌.    
۱۸. مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱.
۱۹. الروضة البهیه، ج‌۲، ص‌۶۵‌.    
۲۰. ولایة الفقیه، ج‌۳، ص‌۲۸۰‌-۲۸۱.
۲۱. مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱.
۲۲. ولایة الفقیه، ج‌۳، ص‌۲۸۰‌-۲۸۱.
۲۳. الفقه، ج‌۴۸، ص‌۱۳۱.
۲۴. جهاد در اسلام، ص‌۱۱۶‌-۱۱۷.
۲۵. مصطلحات الفقه، ص‌۱۰۱‌-۱۰۲.
۲۶. جواهرالکلام، ج‌۲۱، ص‌۳۲۲‌-۳۲۳.    
۲۷. تذکرة الفقهاء، ج‌۱، ص‌۴۵۲.    
۲۸. تذکرة الفقهاء، ج‌۹، ص‌۳۹۱.    
۲۹. فتح الوهاب، ج‌۲، ص‌۲۶۵.
۳۰. الخلاف، ج‌۵‌، ص‌۴۵۷.    
۳۱. مصطلحات الفقه، ص‌۴۷۵.
۳۲. الروضة البهیه، ج‌۹، ص‌۲۹۰.    
۳۳. فقه سیاسی اسلام، ص۲۰۹ -۲۱۰.
۳۴. الفقه الاسلامی، ج۷، ص۵۴۷۹.
۳۵. الفقه الاسلامی، ج‌۷، ص‌۵۴۷۹‌.
۳۶. کنزالعرفان، ج‌۱، ص‌۵۶۰‌.
۳۷. ریاض المسائل، ج‌۷، ص‌۴۵۸.    
۳۸. حجرات/سوره۴۹، آیه۹.    
۳۹. بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.    
۴۰. انعام/سوره۶، آیه۱۴۵.    
۴۱. نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۵.    
۴۲. مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۴۷۶.
۴۳. نورالثقلین. ج‌۱، ص‌۱۵۵.    
۴۴. مسند احمد، ج‌۲، ص‌۲۰۶.
۴۵. صحیح البخاری، ج‌۳، ص‌۲۰۷.
۴۶. الکافی، ج‌۵‌، ص‌۱۱.    
۴۷. نهج البلاغه، خطبه ۹۷.
۴۸. نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.



دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفنه از مقاله بغی.    




جعبه ابزار