• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

برادر در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



برادر به پسر یا مردی گفته می‌شود که در پدر و مادر یا یکی از آن دو با شخص مشترک باشد.
[۱] لغت‌نامه، ج‌۳، ص‌۳۸۹۷.
[۲] فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص‌۴۹۱، «برادر».




در عربی به وی «اخ» گویند. تثنیه آن «اَخَوان» و جمع آن «اِخْوَه» یا «اِخْوان» است.
[۳] لسان‌العرب، ج‌۱، ص‌۸۹‌-‌۹۰، «اخا».
[۴] التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۷‌-‌۴۸، «اخو».
این واژه افزون بر معنای یاد شده، بر شریک در شیر که به آن «برادر رضاعی» گویند و همچنین شریک در جنس و بشر بودن، دوستی و محبت، قبیله، دین و مذهب و عمل یا صفتی خاص نیز اطلاق شده است.
[۵] التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
[۶] تاج‌العروس، ج‌۱۹، ص‌۱۴۴.
[۷] التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۷‌-‌۴۸، «اخو».
به نظر برخی کاربرد واژه «اخ» در معانی شریک در ولادت و رضاع حقیقت و در سایر معانی استعاره و مجاز است.
[۸] مفردات، ص‌۶۸‌، «اخ».



برادر در قرآن بیش از ۹۰‌بار با واژه «اخ» و دیگر مشتقات آن به کار رفته است که در بیش‌تر آیات مقصود از آن برادر نَسَبی است؛ مانند:«... ائتونی بِاَخ لَکُم...» و گاه مقصود از این ماده، برادر یا خواهر رضاعی است؛ مانند:«... واَخَوتُکُم مِنَ الرَّضاعَةِ...» و در آیاتی نیز مراد از آن اعم از برادر نسبی و رضاعی است؛ مانند:«... اَو بُیوتِ اِخونِکُم‌...». در برخی آیات این واژه به همقبیله اطلاق شده است
[۱۵] التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
[۱۶] تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
؛ مانند:«و اِلی عاد اَخاهُم هودًا...». به نظر برخی این اطلاق از آن روست که نسب افراد هر قبیله به یک پدر می‌رسد.
[۲۱] التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۸، «اخو».
برخی نیز مراد از برادر را در این آیات، شریک در جنس و بشر بودن دانسته‌اند، چون همه فرزندان آدم‌اند
[۲۲] التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
[۲۳] تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
و عده‌ای گفته‌اند:مراد صاحب یا پیامبر آن قوم است.
[۲۵] تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
در شماری از آیات این واژه به معنای شریک در دین و عقیده به کار رفته است؛ چه دین و عقیده حق باشد؛ مانند:«اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ...» و چه کیش و عقیده باطل ؛ مانند:«... لاتَکونوا کَالَّذینَ کَفَروا و قالوا لاِِخونِهِم...». در برخی آیات مراد شریک در عمل و رفتار است؛ مانند:«اِنَّ المُبَذِّرینَ کانوا اِخونَ الشَّیاطینِ...»، زیرا اینان همانند شیطان از حق و عدالت تجاوز کرده، دچار اسراف شده‌اند
[۳۲] التفسیر الکبیر، ج‌۲۰، ص‌۱۹۳‌-‌۱۹۴.
[۳۳] التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۹، «اخو».
[۳۴] جامع البیان، مج‌۷، ج‌۱۵، ص‌۹۵.
و همچنین است آیه «و اِخونُهُم یَمُدّونَهُم فِی الغَیِّ‌...» یعنی شیاطین که برادران مشرکان‌اند آنان را گمراه می‌سازند
[۳۷] مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۷۹۰.
یا مراد آیه انسانهای فاسق دیگر هستند که چون پیرو شیطان‌اند، برادران شیطان خوانده شده‌اند.
[۳۸] تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۲۲۳.
افزون بر واژه «اخ» واژه‌ها و تعبیرهایی دیگر در قرآن مصداق برادر دانسته شده است؛ مانند:«کلاله» که طبق روایات اهل‌بیت بر خواهر و برادر میتی که پدر و مادر و نیز فرزند ندارند تطبیق شده است
[۴۱] مجمع البیان، ج‌۳، ص‌۲۹.
:«... اِن کانَ رَجُلٌ یورَثُ کَلالَةً...»، «ابنی آدم» یعنی دو فرزند آدم، «غلامین یتیمین و کان ابوهما صالحاً» به معنای دو پسر یتیم» و «یابن امّ» یعنی ای پسر مادرم.


بحارالانوار؛ بدایة المجتهد و نهایة المقتصد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تذکرة الفقهاء؛ تفسیر آیات الاحکام؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر الصافی؛ التفسیر الکبیر؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ تفسیر نمونه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جامع المدارک فی شرح المختصر النافع؛ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه؛ روض الجنان و روح الجنان؛ زاد المسیر فی علم التفسیر؛ زبدة‌البیان فی براهین احکام القرآن؛ فرهنگ فارسی؛ فقه القرآن، راوندی؛ قصص الانبیاء، راوندی؛ کتاب الخلاف؛ کتاب السرائر؛ کتاب مقدس؛ الکشاف؛ کفایة الاحکام (کفایة الفقه)؛ لسان العرب؛ لغت نامه؛ المبسوط؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مجمع الفائدة و البرهان؛ المجموع فی شرح المهذب؛ مختلف الشیعة فی احکام الشریعه؛ مسالک الافهام الی آیات الاحکام؛ المغنی و الشرح الکبیر؛ مفردات الفاظ القرآن؛ مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، سبزواری؛ الموسوعة الفقهیة المیسره؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النکت والعیون، ماوردی.


۱. لغت‌نامه، ج‌۳، ص‌۳۸۹۷.
۲. فرهنگ فارسی، ج‌۱، ص‌۴۹۱، «برادر».
۳. لسان‌العرب، ج‌۱، ص‌۸۹‌-‌۹۰، «اخا».
۴. التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۷‌-‌۴۸، «اخو».
۵. التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
۶. تاج‌العروس، ج‌۱۹، ص‌۱۴۴.
۷. التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۷‌-‌۴۸، «اخو».
۸. مفردات، ص‌۶۸‌، «اخ».
۹. المیزان، ج‌۸‌، ص‌۱۷۷.    
۱۰. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۹.    
۱۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۶.    
۱۲. یوسف/سوره۱۲، آیه۹۰.    
۱۳. نساء/سوره۴، آیه۲۳.    
۱۴. نور/سوره۲۴، آیه۶۱.    
۱۵. التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
۱۶. تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
۱۷. التبیان، ج‌۴، ص‌۴۴۱.    
۱۸. اعراف/سوره۷، آیه۶۵.    
۱۹. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۲۰. اعراف/سوره۷، آیه۸۵.    
۲۱. التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۸، «اخو».
۲۲. التفسیر الکبیر، ج‌۱۴، ص‌۱۵۴.
۲۳. تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
۲۴. الصافی، ج‌۲، ص‌۲۰۹.    
۲۵. تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۱۵۰.
۲۶. حجرات/سوره۴۹، آیه۱۰.    
۲۷. بقره/سوره۲، آیه۱۷۸.    
۲۸. بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
۲۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۶.    
۳۰. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸.    
۳۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.    
۳۲. التفسیر الکبیر، ج‌۲۰، ص‌۱۹۳‌-‌۱۹۴.
۳۳. التحقیق، ج‌۱، ص‌۴۹، «اخو».
۳۴. جامع البیان، مج‌۷، ج‌۱۵، ص‌۹۵.
۳۵. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۲.    
۳۶. المیزان، ج‌۸‌، ص‌۳۸۱.    
۳۷. مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۷۹۰.
۳۸. تفسیر قرطبی، ج‌۷، ص‌۲۲۳.
۳۹. التحریر و التنویر، ج‌۹، ص‌۲۳۴.    
۴۰. الخلاف، ج‌۴، ص‌۳۴.    
۴۱. مجمع البیان، ج‌۳، ص‌۲۹.
۴۲. التبیان، ج‌۳، ص‌۱۳۵.    
۴۳. نساء/سوره۴، آیه۱۲.    
۴۴. نساء/سوره۴، آیه۱۷۶.    
۴۵. مائده/سوره۵، آیه۲۷.    
۴۶. کهف/سوره۱۸، آیه۸۲.    
۴۷. طه/سوره۲۰، آیه۹۴.    



دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله برادر.    




جعبه ابزار