• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بدیع الزمان همدانی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: بدیع الزمان همدانی (مقاله‌دوم)
مقالات مرتبط: بدیع الزمان همدانی.


احمد بن حسین همدانی(۳۵۸-۳۹۸ق) معروف به بَدیع الزمان، مولف، محدث، ادیب و شاعر قرن چهارم هجری قمری بود. صنعت مقامه نویسی نیز از ابتکارات ادبی اوست.
وی از حافظه‌ای نیرومند برخوردار بود و در دوران جوانی در مناظره‌ای، بر ادیب نامی، محمد خوارزمی چیره شد و همین امر سبب شهرت وی شده است.


ابوالفضل احمد بن حسین بن یحیی هَمْدانی معروف به بَدیع الزمان، ادیب، شاعر و از نویسندگان نامدار که بنا بر مشهور در سیزدهم جمادی الثانی سال ۳۵۸ هجری در همدان به دنیا آمد.
[۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۵.    

ادبیات عرب را در زادگاه خود از احمد بن فارس آموخت.
[۲] جمعی از نویسندگان، دایره المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۰.
و در ۲۲ سالگی به منظور کسب علم و دانش بیشتر و شنیدن حدیث از بزرگان، راهی سرزمین‌های دیگر شد.
[۳] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۴.    

ابتدا در ری مدتی را در محضر صاحب بن عباد، وزیر دانشمند آل بویه گذراند. سپس به گرگان، نیشابور، سیستان، غزنه و هرات رفت و در آنجا ساکن شد.
[۴] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۴.    

گفته می‌شود وی در دوران جوانی در نیشابور در مناظره‌ای، بر ادیب نامی، محمد خوارزمی چیره شد و همین امر سبب شهرت وی شده است.
[۵] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۵.    

ثعالبی او را بدیع و تحفه زمان، نادره دوران و معجزه همدان می‌خواند.
[۶] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۳.    


بدیع الزمان به جز احمد بن فارس بن زکریا قزوینی از عیسی بن هشام اخباری و برخی دیگر روایت کرده است.
[۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۴.    

برادرش ابوسعد محمد و قاضی عبدالله بن حسین نیشابوری نیز از او روایت کرده‌اند.
[۸] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۴۲۶.    


بدیع الزمان از حافظه‌ای نیرومند برخوردار بود؛ به گونه‌ای که قصیده‌های بلند و بیش از پنجاه بیت را با یک بار خواندن یا شنیدن حفظ می‌کرد.
[۹] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۳.    

صنعت مقامه نویسی نیز از ابتکارات ادبی اوست که بعدها کسانی مانند حریری (م. ۵۱۶ق) در این صنعت از او اقتباس و پیروی کردند.
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۶۷.    

یاقوت و برخی دیگر از منابع، او را از متعصبان اهل حدیث و اشعری
[۱۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۴.    
[۱۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۲۰.    
و برخی منابع متاخر نیز او را امامی مذهب دانسته‌اند؛
[۱۳] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلما، ج۱، ص۳۶.    
ولی شکی نیست که وی تحت تاثیر صاحب بن عباد، دوستدار اهل بیت (علیهم‌السّلام) بوده و گرایش‌های شیعی داشته است.

بدیع الزمان سرانجام به سال ۳۹۸ هجری در چهل سالگی به طور ناگهانی در هرات از دنیا رفت.
[۱۴] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۵.    
گفته می‌شود وی را مسموم کردند.
[۱۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۴۲۷.    
[۱۶] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۵۷۰.    


آثار بدیع الزمان عبارت‌اند از:
• دیوان شعر که چاپ شده،
• رسائل، شامل۲۳۳ نامه کوتاه و بلند در مسائل ادبی و موضوعات
[۱۷] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۱۴.
که به برخی شخصیت‌ها مانند مسکویه و ابوبکر خوارزمی نوشته است. این رسائل در حاشیه کتاب خزانه الادب به چاپ رسیده.
[۱۸] جمعی از نویسندگان، دایرة المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۱.

• مقامات بدیع الزمان
[۱۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۶۷.    
شامل ۴۰۰ مقامه که اکنون بیش از ۱۵۰ مقامه از آن باقی نمانده است. این کتاب نیز با حواشی شیخ محمد عبده به سال ۱۳۶۸ هجری در بیروت به چاپ رسید،
[۲۰] جمعی از نویسندگان، دایره المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۰.

• امالی بدیع الزمان که حاجی خلیفه بدان اشاره کرده است.
[۲۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۴.    
(دیگر منابع:
[۲۲] انصاری دمشقی، محمد، نخبه الدهر فی عجایب البر و البحر، ص۴۲۱.
[۲۳] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۱، ص۳۰۹.    
[۲۴] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۳۸.    
[۲۵] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۲، ص۵۱۹.    
[۲۶] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۳، ص۳۹۲.    
[۲۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۱۹۳.    
[۲۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۷، ص۳۴۹.    
[۲۹] ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۵.    
[۳۰] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۰.    
[۳۱] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۴، ص۵۱۲.    
[۳۲] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآه الجنان، ج۲، ص۳۳۹.    
[۳۳] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۴، ص۲۱۸.    
[۳۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۲۷.    
[۳۵] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۱، ص۲۳۸.    
[۳۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۰۸.    
[۳۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۱، ص۲۴۳.    
[۳۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۱۱۵.    
[۳۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۸۵.    
[۴۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶۹.    
[۴۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۲۰۸.    
).

۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۵.    
۲. ↑ جمعی از نویسندگان، دایره المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۰.
۳. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۴.    
۴. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۴.    
۵. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۵.    
۶. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۳.    
۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۴.    
۸. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۴۲۶.    
۹. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۳.    
۱۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۶۷.    
۱۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادبا، ج۱، ص۲۳۴.    
۱۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۲۰.    
۱۳. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلما، ج۱، ص۳۶.    
۱۴. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمه الدهر، ج۴، ص۲۹۵.    
۱۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۴۲۷.    
۱۶. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۵۷۰.    
۱۷. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۱۴.
۱۸. ↑ جمعی از نویسندگان، دایرة المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۱.
۱۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۶۷.    
۲۰. ↑ جمعی از نویسندگان، دایره المعارف تشیع، ج۳، ص۱۵۰.
۲۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۴.    
۲۲. ↑ انصاری دمشقی، محمد، نخبه الدهر فی عجایب البر و البحر، ص۴۲۱.
۲۳. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۱، ص۳۰۹.    
۲۴. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۳۸.    
۲۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۲، ص۵۱۹.    
۲۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۳، ص۳۹۲.    
۲۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۱۹۳.    
۲۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۷، ص۳۴۹.    
۲۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۵۵.    
۳۰. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۰.    
۳۱. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۴، ص۵۱۲.    
۳۲. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآه الجنان، ج۲، ص۳۳۹.    
۳۳. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۴، ص۲۱۸.    
۳۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۲۷.    
۳۵. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۱، ص۲۳۸.    
۳۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۰۸.    
۳۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۱، ص۲۴۳.    
۳۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۱۱۵.    
۳۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۸۵.    
۴۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶۹.    
۴۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۲۰۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد همدانی»، ج۲، ص۱۳۳.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 4 (قمری) | درگذشتگان سال 398 (قمری) | زادگان سال 358 (قمری) | شاعران قرن 4 (قمری) | شخصیت های شیعه قرن 4 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 4 (قمری) | محدثان شیعه قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار