باب بنی‌جمح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باب بنی‌جمح به یکی از درهای پیشین ضلع غربی
مسجدالحرام اطلاق می‌شود.
باب بنی جمح از درهایی است که در گسترش دوره منصور عباسی به دست والی او در
مکه ،
زیاد بن عبیدالله حارثی ساخته شد.
با توجه به ذکر نام این
باب در رویدادهای پیش از این
تاریخ ،
چنین برمی آید که این در پیشتر به شکل یک ورودی وجود داشته و در دوران منصور، دری برای آن قرار داده‌اند. به سبب قرار داشتن خانه‌های بنی جمح، تیره‌ای از
قریش ، در سمت غربی
کعبه ، این در به نام آن‌ها شهرت یافت.
به گفته شماری از پژوهشگران، برای این در نیز همچون
باب بنی سهم، نام
باب العمره به کار رفته؛ زیرا کسانی که از تنعیم به قصد
عمره مفرده محرم می‌شدند، در بازگشت از مسیر شبیکه، یکی از ورودی‌های مکه در مسیر
مدینه ، از این در وارد
مسجد می‌شدند.
شهید ثانی به اشتباه نام دیگر آن را
باب الحناطین دانسته و آن را روبه روی رکن شامی شمرده است
؛ اما
باب حناطین/ خیاطین
کنار
باب بنی جمح قرار داشته است.
این در دارای دو
یا سه ورودی بود.
طه عماره با توجه به سخن ازرقی که
باب بنی جمح را دارای سه ورودی می‌داند، بر این باور است که با افزوده شدن
باب الحناطین کنار آن به
سال ۱۶۷ق. در گسترش دوران مهدی عباسی یکی از ورودی‌های آن بسته شد.
اما استناد وی به عبارت ازرقی، صحیح نمی‌نماید؛ زیرا این تغییر که وی بدان اشاره کرده، مربوط به
باب دار العجله در دیوار شمالی مسجد بوده است.
این در و سنگ چین جلوی آن به گونه‌ای طراحی شده بود که
آب حاصل از بارندگی، از آبراه زیر آن رد می‌شد.
ستون مرمرین در، بر پایه‌ای از چوب ساج مزین با
طلا و زیورهای دیگر قرار داشت. ارتفاع ورودی‌ها ۱۳ ذرع (حدود ۵/۶ متر)
یا۱۰ ذرع (حدود پنج متر)
و پهنای در ۱۵ ذرع (حدود ۵/۷ متر) بود.
این در با هفت پله به مسجد راه داشت. طاق‌ها از درون و بیرون با کاشی‌هایی به رنگ‌های سیاه و طلایی تزیین شده بودند. بر این
باب که در پایان فرایند گسترش دوره منصور عباسی ساخته شد، بر کاشی‌ها عباراتی شامل بسمله، آیات ۹۶-۹۷
آل عمران ، تاریخ آغاز و پایان گسترش مسجدالحرام در دوران منصور، وجملات دعایی در حق خلیفه نقش بسته بود.
این در تا آغاز
سده چهارم ق. همچنان بر جای بود تا آن گاه که به سال ۳۰۶ق. ضمن گسترش مسجد در روزگار مقتدر عباسی همراه
باب الحناطین برداشته شد و
باب ابراهیم جایگزین آن‌ها گشت.
در نبرد سپاه شام با
ابن زبیر به سال ۶۴ق. مردی از شامیان آتشی در برابر
باب بنی جمح افروخت که به
خیمه‌های لشکر ابن زبیر که درون مسجد بر پا شده بود، سرایت کرد و بدین ترتیب، مسجد و کعبه در
آتش سوختند.
در همین نبرد، درهای مسجد به گروه‌های گوناگون سپاه شام اختصاص یافته بود و
باب بنی جمح به نیروهای فلسطینی سپاه وا گذار شده بود.
اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م. ۸۸۵ق.) ، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق؛ اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ اخبار مکه: الفاکهی (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛ الاعلاق النفیسه: ابن رسته (م. قرن۳ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م؛ تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر عماره، عربستان، جامعة‌ام القری؛ التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق؛ تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق.) ، به کوشش ابن دهیش، ۱۴۲۴ق؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعه: الشهید الثانی (م. ۹۶۵ق.) ، به کوشش کلانتر، قم، مکتبة الداوری، ۱۴۱۰ق؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«باب بنی‌جمح».
