اِدّراک (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِدّراک:
(بَلِ ادّٰارَكَ عِلْمُهُمْ في الْآخِرَةِ) اِدّراک در اصل «تدارک» بوده (اعلال شده) و به معنى «پشت سر هم قرار گرفتن» است. آيه مورد بحث درباره عدم آگاهى مشركان از
قیامت و شک و ترديد و بى‌خبريشان مى‌باشد، مى‌فرمايد:«آن‌ها اطلاع صحيحى از عالم پس از مرگ (آخرت) ندارند...» مفهوم جمله فوق اين است كه مشركان تمام معلومات خود را در مورد آخرت به كار گرفتند، اما به جايى نرسيدند. البته تفسيرهاى ديگرى براى جمله بالا ذكر كرده‌اند از جمله اين كه:
(منظور از اِدّٰارَكَ عِلْمُهُمْ في الْآخِرَةِ) اين است كه اسباب به دست آوردن علم درباره آخرت فراوان است و پشت سر يكديگر قرار گرفته،اما آن‌ها چشم بازندارند كه ببينند. بعضى نيز گفته‌اند منظور اين است كه آن‌ها در جهان ديگر كه پرده‌ها كنار مى‌رود به حد كافى از حقايق با خبر مى‌شوند. ولى از ميان اين سه تفسير، تفسير اول با جمله‌هاى ديگر آيه و با بحث‌هايى كه در آيات بعد مى‌آيد هماهنگ‌تر است. به اين ترتيب براى جهل منكران آخرت سه مرحله ذكر شده: نخست اين كه انكار و ايراد آن‌ها به خاطر آن است كه از خصوصيات آخرت بى‌خبرند «و چون نديدند حقيقت ره افسانه مى‌زنند». ديگر اين كه آن‌ها در اصل وجود آخرت شک دارند و سوال از زمان تحقق آن از اين شک ريشه مى‌گيرد و ديگر اين كه اين جهل و شک آن‌ها نه به خاطر اين است كه دليل كافى بر آخرت در اختيار ندارند، بلكه دلايل بسيار است، اما آن‌ها چشم بر هم نهاده نمى‌بينند.
به موردی از کاربرد اِدّراک در قرآن، اشاره می‌شود:
(بَلِ ادّارَكَ عِلْمُهُمْ في الْآخِرَةِ بَلْ هُمْ في شَكٍّ مِّنْها بَلْ هُم مِّنْها عَمِونَ) (آن‌ها (مشركان) اطلاع صحيحى درباره آخرت ندارند بلكه در اصل آن شک دارند، بلكه نسبت به آن نابينا و كور دل هستند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه ادارک در اصل تدارک بوده و تدارک به معناى اين است كه اجزاى چيزى يكى پس از ديگرى (مانند حلقه زنجير) بيايد تا تمام شود و چيزى از آن باقى نماند و در اينجا معناى تدارک علمشان در آخرت اين است كه ايشان علم خود را تا آخرين جزءش درباره غير آخرت مصرف كردند، تا به‌كلى تمام شد و ديگر چيزى از آن نماند، تا با آن امر آخرت را دريابند بنابراين، جمله مذكور در معناى اين آيه است كه مى‌فرمايد:
(فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلّا الْحَياةَ الدُّنْيا، ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ)
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اِدّراک»، ج۲، ص۳۰-۳۱.
