اِخْتِصاص (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَصَص (به فتح خاء و صاد) و
اِخْتِصاص (به کسر الف و سکون خاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای ويژه شدن، مخصوص شدن و منحصر شدن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
•
خاصّ و خاصّه (به فتح خاء و صاد) به معنای شی‌ء مخصوص است.
•
خاصیّة (به فتح خاء و کسر صاد) نسبت است به خاصّه و مخصوص است.
این واژه چهل و دو بار در
نهج البلاغه آمده است.
خَصَص و اِخْتِصاص
به معنای ويژه شدن، مخصوص شدن و منحصر شدن آمده است.
طبرسی در
مجمع و
راغب در
مفردات گويد: اختصاص به چيزى آنست كه در آن تنها باشد و ضدّ آن اشتراک است.
«خاصّ و خاصّه» شی‌ء مخصوص «خاصّة القوم» بزرگان آن است. «خاصیّة» نسبت است به خاصّه و مخصوص، جمع آن خاصیّات و خصائص است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (علیه‌السلام) در حکمت ۴۱۵ دربارده بندگان خاص
خداوند متعال می‌فرمایند:
«إِنَّ لِلَّهِ عِباداً يَخْتَصُّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنافِعِ الْعِبادِ، فَيُقِرُّها في أَيْديهِمْ ما بَذَلوها.» «
خداوند بندگانى دارد كه نعمت‌هاى خاصّى به آن‌ها بخشيده تا ديگر بندگان از آن بهره گيرند، به همين جهت مادام كه از اين نعمت‌ها بذل مى‌كنند.»
(شرح‌های حکمت:
) چنانكه در بذل گذشت.
«خاصّ و خاصّه» شی‌ء مخصوص «خاصّة القوم» بزرگان آن است.
امام علی (علیه‌السلام) درباره جهاد فرموده:
«فَإِنَّ الجِهادَ بابٌ مِنْ أَبْوابِ الجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللهُ لِخاصَّةِ أَوْلِيائِهِ.» «امّا بعد،
جهاد درى است از
درهای بهشت،
خداوند آن را به روى دوستان مخصوص خود گشوده است.»
«خاصیّة» نسبت است به خاصّه و مخصوص، جمع آن خاصیّات و خصائص است، حضرت در رابطه با
اهل بیت: فرموده:
«وَ لَهُمْ خَصائِصُ حَقِّ الوِلايَةِ، و فيهِمُ الوَصِيَّةُ وَ الوِراثَةُ، الاْنَ إِذْ رَجَعَ الحَقُّ إِلَى أَهْلِهِ.» «خصوصیت و اولویّت‌های
ولایت امر در آن‌هاست، وصایت
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و وراثتش در آن‌هاست اکنون که من
خلیفه شده‌ام
حق به اهلش برگشته و به محل انتقالش منتقل گردیده است.»
واژه اختصاص چهل و دو بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خصص»، ج۱، ص۳۴۳.
