اَصْبُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَصْبُ:
(عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ) اَصْبُ: (
صبا،
يصبوا،
صبوّا) به معنای ميل كردن به چيزى، از جا كنده شدن و به علت اشتياق و وادار شدن به انجام كارهاى سبک و كودكانه است.
به موردی از کاربرد
اَصْبُ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَ إِلاَّ تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَ أَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ) (يوسف گفت: «
پروردگارا! زندان نزد من محبوبتر است از آنچه اين‌ها مرا به سوى آن مى‌خوانند و اگر مكر و نيرنگ آنها را از من بازنگردانى، به سوى آنان متمايل خواهم شد و از جاهلان خواهم بود.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات مى‌گويد: صبا، يصبو، صبوا و صبوة به معناى از جا كنده شدن از شدت اشتياق است كه آدمى را وادار به كارهاى سبک و كودكانه مى‌كند و به اين معنا است آيه
(أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَ أَكُنْ مِنَ الْجاهِلِينَ) و در مجمع البيان گفته: كلمه صبوة به معناى لطافت عشق است. زليخا و زنان مصر بدون هيچ پروايى آنچه در دل داشتند بيرون ريختند. او فاش نمود، و ايشان فاش نمودند، در حالى كه خود يوسف ايستاده بود. ايشان به خيال خود توجه او را به سوى خود معطوف مى‌كردند، و به خيال خود با او حرف مى‌زدند، ولى او كمترين توجهى به آنها نكرد، و حتى به يك كلمه هم زبان نگشود، بلكه توجه خود را به درگاه خداى متعال معطوف داشت و با قلبى كه جز خدا چيز ديگرى در آن جا نداشت رو به سوى خداى مالک دلها نمود.
آيه مورد بحث، پيرامون داستان
یوسف (علیه‌السلام) دور مى‌زند، از آنجا كه يوسف مى‌دانست در همه حال، مخصوصا در مواقع بحرانى، جز به اتكاى لطف پروردگار راه نجاتى نيست، خودش را با اين سخن به
خدا سپرد و از او كمک خواست،
«پروردگارا اگر
كيد و مكر و نقشه‌هاى خطرناک اين زنان آلوده را از من بازنگردانى، قلب من به آنها متمايل مى‌گردد..»
(أَصْبُ إِلَيْهِنَّ) ! من به خاطر رعايت فرمان تو و حفظ پاكدامنى خويش، از آن زندان وحشتناک استقبال مى‌كنم، زندانى كه روح من در آن آزاد است و دامانم پاک و به اين آزادى ظاهرى كه جان مرا اسير زندان شهوت مى‌كند و دامانم را آلوده مى‌سازد پشت‌پا مى‌زنم.
خدايا!كمكم فرما، نيرويم بخش، بر قدرت
عقل و
ایمان و تقوايم بيفزا، تا بر اين وسوسه‌هاى شيطانى پيروز گردم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَصْبُ»، ج۲، ص۵۶۷.
